Tlaih Fung

Miphun a liannganter tu cu dinnak a si. (Phungthlukbia 14:34)

Sunday, August 29, 2010

Vancung pennak luh nak lam

Lunglawmh nak
Lai miphun a daw i lam a kan hruaitu kan Pathan amin thiang thangtthat si ko seh. Philippines Ram ah um mi laimi(PCCF) zumtu nan sin ah thawngttha bia hrawmtti nak can ttha ka hmuh caah, cantawl reltu upa te le zapi nan dih lak cung ah lunglawmh nak chimcawk lo ka ngei. Hi thawngttha chim nak capar in nan kut kan tlaih hna.
Tu zing can ah kan zapi te i hrawmtti hna u sih ti ka duhmi Baibal caang kai thim mi kan rel hna lai.

Matthai 5:3 “ Mi chambau kan si ti aa hngalmi cu, lunglawmmi nan va si dah! Vancung pennak cu nanmah ta a si”.

“Vancung pennak luh nak lam”
Biahmaitthi
Kan rel mi baibal caang hi Bawi Jesuh nih Tlangcung ah a cawnpiak mi hna a si. Tlangcung timi hi Jesuh chanlio ah hin a rak biapi tuk mi hmun a si. A muihmai a thlen ah siseh, thla a cam ah siseh, tlangcung peng ah a kai ti kan hmuh. Cun a cawnpiak nak zong hi tlangcung tthiam a si, cun Matt 5: 3 hi a cawnpiak nak ah, a hmasa bik ah a chim mi a si. A biapi tuk mi a si ti a lang, (Matt.5:12). Cun Gandhi nih tlangcung cawnpiaknak hi ram hruainak ah a ka bawm tu ttha bik a si a rak ti ti a si. Vancung pennak a lut dingmi nih cun mah ah hin nun nak hram kan bunh awk zong a si a ti.

Laimi/ Khrihfa kan thinlungput

Vulei cung mifim hna nih Vulei cung ah ral ngan bik an kawl, an hmu loh, an hmuhmi cu kan mah hi kan si ko an ti. Khrihfa bu /Lai mi kan ral nganbik cu kawlpa, vai pa an si lai loh i, kan mah lai mi lila hi kan si ko lai. Kan nih Laimi hi kan hmurka in cun ai toidor ngaimi kan si nain kan lung chung tein cun mi cungcuan/kai a duh bik mi kan si kan ti ah cun kan palh lem lai loh dah! cucaah Laimi nih kan santlaih lo nak dirkamh peng kan hman mi hi kan sual nak phun khat a si. Kan pa le nih uk hruainak ah a kan dawn tu bik cu, bik/ cem thinlung put hi a si an ti.Cucu min kan i sak nak ah a lang, (e.g kan thilti khawh nak te kha i chuankhan in min kan i sak. Salian deuh pakhat te kan kah le Kap Lian Thang ti ban tuk kan i sak colh, thluachuah kan hmuh deuh le Van Tha Bik kan I sak, sianginn sang deuh kan kai le Siang Lian Thang ti banti in kan I sak colh. etc…). Mi dang nak in ka theicem/ ka hngal bik timi lung put hi tthandawntu, Pathian he a kan hlat ter tu thil phunkhat/ sinak a si. Kan baibal ahcun mi nung hicu zeihmenh kan si lo tholung le cangcel bantuk men kan si(Job 25:6). Mi ding le mi ttha zong kan um loh an i khat dih ko (Rom3:10-12).Jesuh nih “Keimah loin nan tuah khawhmi zeihmanh a um lo (John 15:5) a ti. Chimduhmi cu minung nih kan tthawng,kan fim,kan thei, kan rum, thil kan tuah kho, kan ti lio zong ah kan chambau tthiamhtthiam ko ti kha a langh ter. Prophet Amos kan zoh ahcun Isarelmi hna an i nuambak lio caan le biaknak lei zong ah kan za ngai an i ti lio can te, thil kan ti khawh ko tiah an mah tein cun an i ti , i seihchiah ngai in an um lio caan ah khan pathian nih chim a fial mi bia cu i uanthlar nak thinlung put le midang zei rel lo nak thinlung putte kha a rak doh bik mi a si. Zeizongvial te hi Bawipa sin lawngte in kan hmuh mi an si hih! Pathian kha philh hlah uh, mah tin nan nun ahcun dantatnak nan cungah a tlung lai ti kha a si. Tu chun ni ah dawtmi Ulenau hna nang le kei nih teh kan chanhbau nak zawn te hi kan I thei kho ve hna maw? Kan cawnfim nak/ a thuachuah kan relmi hna hi midang nunhrawmh khawh nak si lo in kan lungthin a lianhter tu le mi cung kai nak ah kan hmang sual ve maw?micham bau kan si hi kan i thei cio maw?

Krihfa/zumtu kan lungthin put ding :-

Emanuel Khant nih, michambau ka si ti i theih hi, a ttha bik nak in a ttha deuh a rak ti anti.
Kan baibal ah, Tipil petu John nih kei cu “A keden hriphoihtu hmenh ah kai tlak loh”, (Luka 3:16 ) a ti. Mithiang Paul nih, mi sualbik lak ah mi sual bik ka si a ti.Hi lungthin put hi kan nih zong ngeih ve kan herh. Kan bawipa Jesuh khrih zong “Mi toi ah aa dor i nawlngeih nak lam tu a zul….. min vialte lak ah min cungnung bik kha a pek” (Pilipi 2:5-11). Cucaah Zumtu nu le pa ule nau hawi kawmdawt hna zumtu nih cun Jesuh khirh ah hin thlalang kan i bih ve hna awk a si, kan chamhbau i hngalh hi kan damnak a si. Khrih he hmunkhat ah kan um tti nak ding lam ttha bik zong a si.
Thawngttha bia aa hrawmtu kan zapi caah Pathian nih thlua kan chuahpiak ko seh.

Amen!



By,
Cung Bik ( Biak Uk Thawng pa)
Manila , Philippine

Thursday, August 26, 2010

Mi Vialte Caah Thawngtha (4)

Baibal caang thim: “Nan thin phang hlah u, zeicahtiah nan sin i ka ratnak cu nan ca i thawngtha he a si, cu thawngtha nih cun mi vial te sin ah lunglawmhnak a tlunter lai.” Luka 2:10

Tipil petu Johan nih Bawi Jesuh a donning, lam a rak sial piak ning kan chim cang. Mary nih Pathian biaphuan (revelation through incarnation) a rak cohlan ning in naute Jesuh a don ning zong kan chim cang. Thiang Thlarau in khahnak le nawlngaihnak tling in an donnak kha cawihler in kan chim cang. Atu cu vanmi nih naute an donning le Jesuh vawlei i thlah a sinak sullam kha an hla cuang chungin kan hun zohti hna lai.

Dr. Paul Clasper nih hin thawngtha a fianterning te hi duh a nung ngai. Uico nih mipa a seh ti cu thil kalning a si ko. Mipa nih uico a seh ti bel cu thil kal ning kel a si lo. Cu thengte cu thawngtha a si a rak ti. Pathian minung ah aa can hi thawngtha taktak cu a si. A si kho lo mi a hung si[1] kha thawngtha cu a si ko. Hihi khuaruahharnak thil vialte lak ah a ngan bikmi khuaruahhar thil a si. Minung caah cun a si kho lo nain Pathian caah cun a si kho mi a rak si ko.

Naute Jesuh vawlei i a rat tik ah vanmi runrual nih zaihla vawr in thawngtha an rak thanh. Khamhnak le lawmhnak cu mi vialte caah a si an ti. An hla nih Pathian kan biakning a kan chimh: “A sang bik van ah khin Pathian cu thangthat si ko seh, cun a dawtmi hna umnak vawlei ahhin remnak um ko seh” an ti. Thangthatnak in hla remhnak[2] hi thawngtha i aa tinhmi hmuichel a si zia kha an hla nih a langhter. Salm cauk hi Pathian thangthatnak in a liam bak in a liammi hrai bantuk a si. Biakam Thar hi a ningpi in Jesuh nih remnak le daihnak suihri a zammi he aa lo fawn.
A ngaingai kan ti ahcun hla nih hin luatnak le teinak a kan peknak kan hmuh khawh. Biakam Hlun ah Jehoshafat siangpahrang nih ral a doh tik ah hlaremh bu nih hla in ral an rak tuk (2 Chan. 20:18-22) ti kha kan rel khawh. Paul le Silas zong nih thonginn chung in hlasaknak he luatnak, remnak, lawmhnak le khamhnak thawngtha an rak chim (Lam. 16:25). Cikcin a rak cat dih i khamhnak le hnangamnak an rak hmu. Bawi Jesuh vawlei mi vialte caah pek kan si cu mi vialte caah lawmhnak thawngtha a si. Hi nakin a ngan deuhmi khuaruahhar thil le lawmhnak hi a um ti lo.



[1]Baibal thiamsang hna nih cun “the impossibility of possibility” timi hoi hna in an hman tawnmi rel khawh a si.

[2]Nihin khrihfa bu hmun tampi ahcun pulpit cung i a thumi hna khi hlaremh bu an si. Phungchimtu le caan hmangtu hna khi mi zapi sin ah an thu ve. Anmah le an caan zawnte lawngah pulpit an kai i caan an hmang. Asinain hlaremh bu cu vanmi runrual bang pulpit thiang ah an thu. Hihi ruah awktlak a si. Lai mino pawl nih hihi thukpi in a sullam kan pemh ve awk a si. Kan i dawh bik lio caan, kan aw a that bik lio caan i church choir hlaremh hoi hna kan sak khawh hi thluachuahnak nganpi a si.

Dawtu Ka Nu

* Sungkhun, sungcem, sunghno ka nu Na dam tha maw?
Sem an pomtu na nu, ka pi caah fanu rosung
Sem cawipitu na coval, Ka pa caah thaisungnu tha
Sem na puak na hrinhniang rual caah sungcem nunu
Sertu Pathian kutzung mawitu hringtu nu na tling dahngai
Cerhti dai bang na rung put tihal dangro ka um caan ah
Cerlian ni bang na rung tlaang nun khuadawm ttotho lakah
Chun nilin thlantiput ah zodai thli bang na ka chem.
Cung mu bangin na ka cawi nun thlaphaang kan ton caan ah
Cawnnak tha bik na ka pek hawi ka bangh khawhnak dingah.

* Kan zahpi lo, cataang ngeilo laikhal lungmawl si ko hmanh law
Kan bochan peng tarkun habeu cuarvunsawng hnu zongah
Kan bihzun ee cung vanrang chuncha zam dawhte bang
Kan ngai tuk ee hmuh lo khuachin tluangza dan rili ral in
Kan dawt tuk ve , na dawtnak sung bel iang kho lai ri lo.
* Nu lo fiakfai va bang khuachin tluang ramdang vaih fah hi
Nihluan thla zeizat remruam hen dang kan hraam cang?
Ngaidem thla bang ka hlam ee na rei pawng um
Nawl lung har tuk ai dang kan hraam lan sual lai hi
Nau nuar bang ttap ko ning ton ni sung her tthan hlaan cu
(Dawtmi na fa)
minthei lo

Cheuhra Cheukhat Ni

Cheuhra Cheukhat Ni ( Thawhlawm Sunday )
Rev. Dr. S. Hrekio
Lev-27:30- Ramchung thil cheuhra cheukhat vialte cu ramchung i thlakmi thlaici asi ah, thingkung hna theitlai asi ah Bawipa taa asi. Bawipa ca i a thiangmi asi.” Cheuhra cheukhat kha Bawipa ca i a thiangmi asi ati. Malakhi-3:6- 12; Mah hi Malakhi hi Isreal mi hna nih cheuhra cheukhat an pek lo caan i cayialmi asi. Cu caah cun a aw chuah aa dang deuh. Malakhi 3:6; Keimah cu ithleng lo in Bawipa ka si caah nan nih Jacob tefa hna zong nan rawk dih lo. Nan pupa chan in nan nih cu lam pial hmangmi nan si i ka phunglam kha nan zul hna lo. Ka sin ah nan rak kir ahcun nan sin ah ka kir ve lai tiah, Ralkapbu Bawipa nih a ti. Nan nih nih nan ithawh i zeitindah kan kir khawh lai, nan ti. Minung nih Pathian cu hlen awk asi hnga maw? Si hrim hrim hlah. Asinan, nan ka hlen. Nan cheuhra cheukhat le nan thawhlawm ahhin nan ka deh asi lo maw? Nan nih nih nan ka deh caah nan phun ningpi in chiatserhnak kha a um. Cheuhra cheukhat cu a dih lak in thawhlawm inn ah rak pu uh. Cun ka inn chungah cun rawl um seh. Ka hneksak tuah ngat uh, Van inn kaa cu kan hun piak hna le hun piak hna lo, thlachuah vanluhnak cu kan thlet hnawh hna le hnawh hna lo, zoh tuah ngat uh tiah Bawipa, Ralkapbu Bawipa nih a ti. Nan vawlei nih a chuahmi thil a hrawktu hna le nan misurruang car ko in a tuahtu hna buyit khaubok cu ka kham hna lai i nan misur ruang hna cu an thei a sur in an sur lai tiah Ralkapbu Bawipa nih a ti. Nan ram cu dawtmi ram asi lai caah, miphun vialte nih lunglawmmi an in ti hna lai tiah, Ralkapbu Bawipa nih a ti. Lamkaltu-20: 35; Bawipa Jesuh nih khan zeitindah a ti tiah cun peklei ahhin hmuhlei nakin lunglawmhnak a um deuh, a rak ti. Cu cu kan philh lo awk asi tiah a ti. Hi Bible ca hi kan Pa Pathian nih a thar in thlachuahnak kan pek piak ko seh. Amen.
Nihin hi kumkhat chung Pathian kan pekmi kan chaw kan va, cheuhra cheukhat, thawhlawm, a dang kan pekmi vialte kan khawmh ni asi. Nihin ni tiang i kan hmuh cangmi, Pathian sin i nan pekmi a dihlak in, kan tressurer pa kut chung a phanmi tinghnih le thonghnih asi. Mah hi ka ruah tikah Kirfabu pakhat nih tinghnih leng nan thawh hi thil khuaruahhar pakhat asi tiah ka ruah. Asullam cu hi ka ah hin, milian mirum zong kan um lo, cun rian ngan pipi a yuan zong kan um lo, cun chawleh chawhrawl khual tlawng i tangka tampipi a hmumi zong kan si lo. Nifatinte, zarhfatinte, thla fatinte kan yuan khawhmi te te kan yuan i phaisa hmuhmi Pathian sin ape tu kan si. Hi zatzat Pathian sin i nan pek ka ruah tik ahhin, kan Krifabu hi Pathian pek lei ahcun a ngan adam tiah ka ruah. Cu caah cun kaa lawm ngai te. Pathian zong aa lawm lai tiah ruahnak ka ngei. Pathian sin i pek thiam hi Pathian lunghmui nak a si lai tiah ruahnak ka ngei i kaa lawm ngaingai. Hi kan pekmi hi upa nih a yhabik lai tiah, Pathian lungtling asi lai tiah budget tuah zau in yha ten an hman i, cu zong cu an budget suai ning siseh, a thar an suai mi siseh keimah zong kaa tel pah caah ka lung atling ngaite ko. An iralring ngai tiah ruah nak ka ngei. Cu caah kan Krifabu vialte zong nih kan upa te cungah hin, yavuan (yuanvo) a ngeimi hna cungah hin lunghmui nak tampi kan ngei lai tiah ruahnak ka ngei.
Nihin ahhin thawhlawm ni, cheuhra cheukhat ni asi caah hin, hi kong hi chim ka duh. Nan pek lo caah silo in Bible ca ah zeitiindah a um ti tu chim ka duhnak asi. Zeicaahdah thawhlawm, cheuhra cheukhat kan pek ti hi ihal siseh law, abia lehnak cu atawinak te’n Bible nih akan cawn piak caah, Bawi Jesuh nih akan cawnpiak caah ti hi asi. Mah kha atompi kha pakhat pakhat te’n, duhsah te’n von ong ning law, cu ti kan on tikah Pathian thlachuah inn kaa aa on zia kha kan hmuh khawh yheo lai tiah ka ruah caah chim ka duhmi asi. Bible ca nih akan cawn piak; cheuhra cheukhat pek hi, ahlun in, athar in, Profet nih Jesuh nih, Paul nih, Bithlam tiangin akan cawn piak.
Ahmasabik ka relmi Lev-27:30 kha nan loram in a chuak zong si ai kun, nan dum in a chuak zong si ai kun, cheuhra cheukhat kha Pathian taa asi. Cu lio ahcun dum an ngei, lo an ngei. Lahkhah ei ti a um rih lo. Dollar ti zong a um rih lo. Sihmanhsehlaw, an kut chung i a phanmi poh kha ram i a chuakmi zong, dum i achuakmi zong sisehlaw, cheuhra cheukhat nan pek awk asi, Pathian taa asi. Nangmah taa asi lo. Pathian taa asi caah Bible ca nih “ It’s holy”, athiang a ti. Cu caah cun, kan Bible caa nih fiang te’n a chimmi cheuhra cheukhat kha Pathian taa asi caah na taa a si lo, a thiang. Mah kha fiangte’n Krifabu nih kan theih ahcun cheuhra cheukhat pek hi har dawh asi lo. Cun Bible cahlun chungah zumtu nupa hna nih an pek fawn, cheuhra cheukhat kha. Abaraham nih apek. Genesis 14:20 nan zoh ahcun, Abaraham nih cheuhra cheukhat a pek tikah a lahkhah asi lo, a lo chung chuak zong asi lo, khoi ta dah a lak ti ahcun hran chaw a va lakmi chungin a pek. Phun dang te asi ve hoi. Ka sin i a phanmi poh cu Pathian sinah ka pek lai. Abaraham nih a pekmi khuaruahhar asi mi cu zei dah ti ahcun mi a va teinak in a rak tlun tikah, Jerusalem Siangpahrang nih a don. Jerusalem siangpahrang sinah cheuhra cheukhat a pe lo. A pahnih nak a ra mi cu ho dah asi, tlangbawi, Pathian tlangbawipa Melkhizadek sin ah a cheuhra cheukhat a pek. A chim duhmi cu zeidah asi, a cheuhra cheukhat kha siangpahrang taa asi lo. Pathian taa asi caah Pathian ai awh, Melkhizadek sinah ka pek lai tiah a pek. Ati ning hi aa dawh ngai ka ti.
Cun Gen-28:20-22 ah zeidah a ra hoi ti ahcun, Jacob kha ka u nih a ka thah sual lai tiah a tli a le i ramlakah a riak i, cu tik ahcun Pathian he an itong i, ee mah hi hmun hi hmun thiang asi yung a ti i, Pathian sin ah zeitindah bia a kam tia’h cun, Pathian, ka inn ka lo, ka nu ka pa sinah ka ram ah him te’n naka tlunter asi ahcun, cheuhra cheukhat kan pek lai a ti. A ti lawng si lo, chiat a serh. Jacob nih a hmuh rih lomi kha chiatserh in bia a kam. Zoh law, a um tu ning cu, Leveticus ahcun nan lo chung chuakmi, nan dumchung chuakmi, nan kut a phan cangmi, nan ramchung chuakmi cheuhra cheukhat kha Pathian taa, a thiang ati. Abaraham nih cu hranchaw a va lakmi, a lo chung chuak silo, hranchaw a lakmi, a kut chung a phanh tikah siangpahrang a pe lo, tlangbawi a pek. Pathian taa asi caah. Jacob nih cun lahkhah zong asi rih lo, lo chungchuak zong si rih lo, zei hmanh asi rih lo, sihmanhsehlaw dam te’n naka tlunter i him te’n naka phanhter yhan asi ahcun na cungah kaa lawm ti theihnak ah cheuhra cheukhat kan pek lai, chiat kaa serh, ati. A ti ning te bantuk in him ten, dam ten a kir. A ti bantuk in a pek. Dam ten kan um zong hi Pathian cungah lunglawmh tlak asi. Dam ten America kan phak zong hi lunglawmh tlak asi. Dam ten rian kan yuan khawh zong hi lunglawmh tlak asi. Exodus chungah Pathian nih, rian nan yuan, yuannak thazang an pe tu hna hi keimah dahkaw ka si, a ti. Cu caah rian kan yuan khawhnak thazang a kan pe tu zong Pathian yhiam yhiam asi.
Cun Moses nih Exodus-14:26 ah, Isrealmi hna a cawn piak hna, zei a ti dah ti ahcun, kum fate nan lo le nan dum in a chuakmi kha cheuhra cheukhat Pathian nan pek mi kha a biakinn ah kalpi u. Isrealmi vialte Moses nih a cawn piak hna. Cu caah mipi nih cheuhra cheukhat an pek. Abaraham lawng asi lo, Jacob lawng asi lo, mipi nih cheuhra cheukhat an pek. Cun Number-18:26, Nehamiah-10 ah kan zoh asi ahcun, tlangbawi, Levi an ti mi hna zong nih cheuhra cheukhat an pek. Aron hrin kha Levi an si, Levi phun kha tlangbawi an si. Biakinn tavuankhanmi an si. Tu chan kan ti asi ahcun, Pastor, an mah zong nih cheuhra cheukhat an pek ve. Cu caah cun, Pastor zong nih cheuhra cheukhat kan pek, Bible nih a kan cawn piak caah kan luat hlei lo. Pastor zong an luat rua tiah kan ruat lai ucih, kan pek ve ko dah kaw. Cu caah cun, hi vawlei cung kan nun chung ahhin Pathian minung asi ahcun cheuhra cheukhat kong kan chimh. Pathian a thei lo mi cu va um ko seh. Pathian an thei leh lo cu ta. Sihmanhsehlaw, Pathian a theimi hna kan ca ahcun Pathian nih ka taa asi, ati mi kha, Bible ca nih akan cawn piak mi kha a ning cang te’n an pekmi kha a um cio ko. An yhelh can a tampi ve. Sihmanhsehlaw an chan tiluan a kal ningpi khan mah kha an ikal pi, Bawi Jesuh chan tiang an phanh pi. Bawi Jesuh chan a phanh hlan te ah zeitindah an yhelh ti cu ka chim yhan te lai. A tu ka chim duhmi cu, Bible ca nih a kan cawn piak dah kaw ti tu kha ka kalpi lio asi.
Nawlbia pahra ah kan ra, zeitindah akan cawn piak. Matthai-10:42 ah, Bawi Jesuh nih a chimmi cu zei a ti dah? Ti hrai khat te mi nan va pek zong khi a lak asi lo dahkaw a ti. Ti hraikhat zultu hna sinah nan pek tikah, mi sawsawh an si lo, Pathian rian yuantu, Pathian ca lamkaltu, Pathian thawngyhabia chimtu, zultu hna ti hraikhat te nan pek khi a lak asi lo dahkaw a ti, Bawi Jesuh nih. Cun, Mtt 19 yhiam yhiam ah mirum tlangvalpa a ra. Zungzal nunnak hmuh awk caah zeidah ka tuah lai ati. Nawlbia tuah cu kha, cu kha tiah Bawi Jesuh nih a chimh. Aa…. ka no lio ten ka tuah cang. Bawi Jesuh nih zei a ti, na ngeihmi vialte kha va zuar law, mi sifak va yhen hna, mitling si na duh ahcun va yhen hna, cu cun ra ka zul a ti. A ti kho lo. Kan Bible ca chungah, a ngeih a chia ti in a um. A ngeih a chia timi kha Greek um ning ahcun zei a ti dah, a hmai a tla ti asi. Kan Lai holh zongah cu bantuk cu a um ve ko. Aa nuam ti lo, a hmai naak sehlaw, zoh awk yha lo khin va um sehlaw, cu bantuk cun a hmai a um dih. Zeicaah? A ti kho lo. A rum caah a rumnak kha a tlaih chan deuh, Bawi Jesuh zulh nak in. Mah kha, mi sifak pe sehlaw, Bawi Jesuh zul sehlaw, a hmai a tla hnga lo. Bawi Jesuh nih a rumnak vialte kha a herh lo, a mah kha a herh. Mah kha a ti khawh lo mi asi.
Mathai 22 ah Bawi Jesuh le Saduhsi pawl an i al tikah zeiti’n ati? Bawi Jesuh nih zei a ti tiah, siangpahrang taa cu siangpahrang pe u, Pathian taa cu Pathian pe u, a ti. Pathian taa timi kha Bible thiam pawl an i al nak caan a sau pi. Pathian taa timi hi zei dah asi tiah an i al . Sihmanhsehlaw, kei nih ka ruah ning ahcun Bible cahlun chungah a ummi, Pathian taa, cheuhra cheukhat ti a um peng ko mi kha asi ko lo maw?. Cheuhra cheukhat kha Pathian taa ti peng asi. Ngunkhuai pek kong an hun ial tikah siangpahrang taa cu siangpahrang pe u, Pathian taa cu Pathian pe u, a ti tik ah, Bawi Jesuh Kri nih cheuhra cheukhat cu Pathian pe u, ngunkhuai cu zat ti khiahmi kha siangpahrang pe u, a ti si ko lo maw? tiah, kei ka dir hmun asi yheo.
Luke -6:38, Bawi Jesuh nih zei ati dah tiah, pe u, ati. Mirang holh ah “Give”. Greek holh zong ah “Pe” ti cafang pakhat. Pe law, pek na si ve lai a ti tikah, pe law, midang nih an in pek ve lai ti a si lo, pek na si ve lai timi kha----Pathian nih an pek ve lai ti asi. “ Give, it will be given to you” ti kha passive voice asi i, Pathian nih an pek lai ti can asi. Cu ca ahcun, pe, Pathian nih an pek lai, an pe tu cu Pathian a um tinak asi. An pek sawhsawh zong asi lo, liam thluahmah in an pek lai tiah a ti tu hi Bawi Jesuh dahkaw asi, mi dang an si lo. Cu ca ahcun Bawi Jesuh nih pe, an pe tu cu Pathian a um. Pathian nih an pek lai, liam thluahmah in an pek lai. Na kut in na rak donh tikah a tlum lai lo. An nih lio ahcun a tu i pee kan tahnak bantuk te khi an phei cungah an chiah. Mah cu phei cungah cun an von thlet, mah kha a liam thluahmah ti asi. An pe tu Pathian a um a ti.
Luke-12:32 ah, Tuu run hmete hna nan thin phang hlah u, nan thil zuar in misifak yhen hna u. Zultu kha zeihmanh an ngei set lo. Amah thawngyhabia chimmi arak ngai tu kha mirum zong an si lo. Mitlawmte, tuu run hmete hna nan thin phang hlah u, nan ngeihmi zong kha zuar ulaw misifak va pe hna u. A chap chih rihmi cu, a yet kho lo mi phaisa bawm izalh u. Nan ro kha vancungah va khong u, nan ro umnak ahkhan nan thinlung zong a um ve lai. Bawi Jesuh mi cawn piakmi hi a thiam tuk, mi thinlung zong a sawh tuk ka ti yheo. A yet kho lo mi bawm kha, zal kha vaa zalh u. Vancungah nan ro khong u, cu ka ah nan lung a um ve lai. Kha bantuk kha a tampi, kan chim cawk lai lo, za seh law.
Bible cathar kan hung phanh tikah, Bawi Jesuh nih a chimmi, nu hmei nu pakhat kha temple chungah pia hnih a pek, a ngeihmi dihlak a pek. Hi nu nih hin tambik a pek ati. Saduhsi, Farasi nih phaisa an thlen, an thlen, an thlen i phaisa bawm chung an von thlet tikah dar i tuahmi sikaw phaisa bawm kha a ring tuk i, zei cah an rin ter ti ahcun kan thei hna she ti duh ah, phaisa nek ah an thlen, a tampi lang seh tiah. Sihmanhseh hi nu nih pia hnih te a pek tikah Bawi Jesuh nih tambik a pek a ti. Phaisa pia hnih kha a tambik a can hi Bawi Jesuh hmai lawngah asi. Midang hmai, khawzei hmanh nih kha bantuk an ti bel lo. Minung nih ti khawh phun khi a silo. Sihmanhsehlaw Bawi Jesuh a zohnak ahcun phun dang. A nih cu a nunnak ah a ngeihmi dih lak a pek dih, cu ca ahcun dahkaw a tambik a pek cu ati. Bawi Jesuh Kri nih achim mi cu cheuhra cheukhat kha, pe uh. Dinnak le zangfahnak le mizawn ruahnak le zumtlak sinak zong kha tuah u. Mizawn ruahnak le zangfahnak le zumtlak sinak kha dai thlan lo in, hi cheuhra cheukhat tu hi. Aithing te hna, puyinan te hna, rimhmui te hna nan pek kha a hman lo. Dinnak le zangfahnak le zumtlak sinak te hna kha tuah ulaw, hi zong hi daithlang hlah u, ati. Voi tampi cu Bible kan hrilhfiah tikah mah kha kha cheuhra cheukhat pek, a hme te te tiang zong an pek mi kha kan hrilhfiah lo i, Bawi Jesuh Kri nih zangfahnak le zawnruahnak le zumtlak sinak hi pei tuah u a ti ko cu kan ti, adang cu kan kal tak yheo. Bawi Jesus timi asi lo, hi tuah u, hi zong hi daithlang hlah u.
Cun a dang khuaruahhar asi mi cu zeidah asi ti ahcun, Bawi Jesuh Kri nih a chimmi chungah a dih lak lengmang a kal. Cheuhra cheukhat chungah a kal lengmang. Hi nu nih a dih lak a pek. Pathian nan dawt tikah nan thinlung dihlak, nan nunnak dihlak, nan fimnak dihlak, nan ngeihmi dihlak in daw u. Dih lak lengmang ah a kai. Moses timi asi lo, Moses cu cheuhra cheukhat a ti. Bawi Jesuh nih cun a dihlak lengmang a kai. Zeicahah? Ziah an ikhah lo? An ikhah lonak cu, Biakam hlun ahcun Fapa pek asi ballo caah. Biakam thar ahcun Fapa pek asi caah, a ngeih chun a Fapa a pek caah, a dihlak nak niam kha asi kho lo. Pathian taa lawngte asi. Pathian taa asi caah a taa asi ti thei u. Na nunnak zong Pathian taa, na ngeihmi vialte zong Pathian taa, Pathian taa lo an um lo. Mah kha Bible ca nih a kan cawn piak. Zeicahdah cheuhra cheukhat kan pek, cu nak tam zong zei cah dah nan pek, kan pek? Bible ca nih a kan cawn piak caah kan pek. Krifami nih cun, zumtu nih cun kan pek. A pe lo an um ah tah? Mah kha kha piahtana asi yheo. A pe lo an um tikah, pe u tiah hnek awk ayha lo. Krifabu chungah cun kan ihnek bal lo. A pe lo mi nih an pe lo, a pe mi nih an pek. Khuaruahhar asi mi cu, a pe mi nih an pekmi chung khan Pathian rianyuannak cu a nung zungzal ko. Amah Pathian lila nih thlachuah a pek ko. Cu caahcun nihin zong ahhin a pe tu nan um lai, pe lo tu nan um lai. A pe mi vialte nih an pekmi kha Pathian nih a thlachuah lai i hmailei zongah a kal rih ko lai.
Sihmanhsehlaw zei caah kan pek lo ti kha ruah yha in a um. Zei ca’h dah kan pek lo, sullam pathum a um. (1) Cheuhra cheukhat pek awk asi ti ka theih yung lo. (2) Emmergency ka ngei i, operation kaa tuah i, rian ka yuan lo i, cu caah ka har tuk i ka pe lo. (3) Ka sian lo caah ka pe lo. Mah kha pathum kha a um zungzal. Ka theih yung lo, ka har tuk caah, ka siang lo. Mah kha tlawmte von iruah ta usih law. Malakhi -3 ka von rel mi kha, Malakhi cu Bawi Jesuh chuah hlan kum zali, zanga hrawngah asi. Moses chanah, Profet chan ah an pe nan, Malakhi chan ahkhan Isreal mi hna nih cheuhra cheukhat an pe lo. An pek lo caah Malakhi nih zei ati? Nan phunpi hin lam pial phun nan si ati. Ka sinah rak kir law nan sinah ka kir ve ko lai dahkaw, Pathian nih a ti hna tiah a ti tik ah, zei tindah kan kir lai?, an ti. A thei lo bantuk in zeitindah kan kir lai an ti. Pathian nih a ti mi cu nan ka fir mi kha ka fir ti hlah ulaw cu ti cun nan kir lai a ti. A bia a fak ngaite. Sihmanhsehlaw, Profet hna cu mihmai an zoh lo. Cu tik ahcun Vancung in thlachuahnak inn kaa ka on lai i thlachuahnak a phanh le phanh lo ka hneksak u. Pathian nih ka hneksak u a ti hi Bible ca chungah a tam lo. Si nan, mah hi kaa ahcun ka hneksak u, asi le si lo. Ka hneksak ulaw thlachuah a ron le ron lo, nan lo a him le him lo, nan misur a bor le bor lo, ka hneksak u a ti. Pathian nih a timi cu nan misur kha a bor, a bor lai i mitampi nih, ee Pathian nih a thlachuah hna hi ta tiah an theih tikah Pathian nih thlachuahmi kan si ti nan ithei lai i, nan ilawm lai. Pathian thlachuahmi kan si ti itheih i ilawmh khi zei hmanh nih a tluk lo dahkaw. Mah kha kha Malakhi chan ahcun Isrealmi lam an tlau, kir u, a ti tikah Pathian thil, Pathian taa nan laak mi kha la ti hlah u.
Kan Bible ca chungah hin Pathian a pe kho lo cu chim hlah, hakkauh in, pek sian lo in keimah taa tiin Amah taa kha biatak tein a hum zungzaltu Bible ca chungah hin kan hmuh ve ko. Mah kha hakkauh, terhfah, zeihmanh pek duh lo, kha ti------ ka ta, ka ta , ka ta ti kha mirang holh in grief and ti i, Efesa 5:5 ahcun, “Hakkauh hi siasal biak asi”. Krifami kan caah cun hakkauh, terhfah, ka taa ti lawng te ti hi siasal biak he aa khat. A fak ngai. Asinan, Bible ca nih a ti kha . Vanliannu he Isreal kan tlawn tikah kan hmuhmi khuaruahhar cu, Galilee rili a um, Rili thi a um. Galilee rili cu Harmon tlang in tifim te a hung luang i mah rili nganpi cu kan va tlawm tikah, a chungah nga cu ngasen he, nga dum he, nga yial he nga sangphaw he nga lawng te, a va nuam ve kan ti. Asina’n mah cu Jordan tiva in luang kaw, Rili thi a kal tikah, kan vong kal hoi i, zeihmanh um hlah, uhtlak hmanh a um lo. Ci a al tuk i keimah zong tilio ka thiam lo cu mu, ti kaa lio ahcun lung bantukin a pil pawl ka si cuh. Ka va kal i a thukpi zong ah ka pil lo, zeicaah, ci al a tam tuk. Zeihmanh an nung kho lo. Zeicah kha kha Rili thi ah a can? Jordan tiva in a rung luangmi ti vialte kha chuahnak a ngei ti lo, a pit. Chuahnak a ngeih tilo caah tikhu lawng a chuah i ci ah a cang i, a al tuk i zeihmanh a nung kho lo. Jordan tiva in a ra mi ti thiang kha, ka taa ati dih, a chuah duh ti lo. Zeihmanh a siang lo, a hakkua tuk, a thi. Ngeihchia asimi cu zeidah asi tiah, Bawi Jesuh Kri kum thum chung rian a yuan tikah Galilee rili ahcun a tlawng a leng, Rili thi ah voikhat hmanh a phan lo. Mah kha asi, yih a nun nak cu. Tiva a rung luang i tili ah a um i yha te’n a chuakmi cu a thiang. A chungah a rung luangmi a chuak ti lomi asi ahcun a thu.
Cheuhra cheukhat Pathian sin kan pek hi Amah kan sunhlawih lawng silo in, a taa kan si tinak lawng asi lo, kan thlarua damnak asi.Vancung inn kaa Pathian nih a kan on piak, thlachuah a kan pek ca’h asi. Bible cahlun chungah Elaisah timi a um, profet midamh thiam an ti. Siria siangpahrang Naman a rung. Elaisa a um, ka damter seh a ti, amah kha mithinghmui asi. General mithinghmui asi. Siria ram ah an damter kho lo, Isreal ram ah Elaisa sinah a rung. Ka damter ko tiah a rung nawl len. Elaisa nih zei a ti? Va kal, Jordan tiva ahkhan voi sarih vaa hnim a ti. General Naman cu a thin a hung tuk. A cu bantuk profet cu, Siria ram ah tiva tampi a um ko, a zei dah Jordan tiva theng te ahcun voi sarih hnim cu a hauh, ka tuah naisai lai lo tiah, a thin hun in a kir. A lak sawng kenmi vialte zong a kirh dih. Elaisa i sin um, Kaheza timi a um i, Kaheza nih cun a bawipa Elaisa theih lo in a va dawi hna i, Naman cu a va phanh. Zangfah te’n na laksawng kha ka bawipa cu yhen ko, keimah nih ka va pek lai. Ee, tiah Naman nih cu a laksawng cu Kaheza cu a pek. Kaheza nih cun a thli te’n a chiah. A profet Elaisa cu a pe naisai lo. Zeidah a cang? Amah Kaheza kha mithinghmui ah a cang. Ee, hakkauh hi, zeihmanh sian lo hi, Bible ca nih a thohkhan lo dahkaw.
Asiahcun a donghnak ah, Pathian sin i cheuhra cheukhat kan pekmi hi pek lo in um ahcun a sual, tling in kan pe tawn lo, cun ka ruahnak in ka pek zongah thlachuah tampi ka hmuh yung lo, a ti tu kan um cang. A tambik cu, cheuhra cheukhat pe law na rum urmar lai kan ti lo. Cheuhra cheukhat pe law tangka tampi na ngei lai kan ti lo. Cheuhra cheukhat pe law nan khua chungah a rumbik, a lianbik na si lai kan ti lo. Sihmanhsehlaw, na pek asi ahcun Pathian nih an dawtnak na theih ca’h na dawt ve asi. Idawt pahnih aa tong. Mah kha kha zeihmanh nih a tluk lo. Ngaknu nih tlangval a dawt i, tlangval nih ngaknu a dawt i, idawt a ton kha zeihmanh nih a tluk lo. Nan theih cio ko khah, ka chim hau lo. Pathian nih a kan dawt i kan dawt ve tikah, dawtnak an iton kha zeihmanh nih a tluk lo. Mah kha hnangam, lungdaih kha thlachuah an timi cu asi. Kan Bible ca i Zultu 20:35 i hmuh lei nak in peklei ah thlachuah a tam deuh a timi kha mah cu cu asi. Holh dang in ka hrilhfiah asi ahcun, hmuhlei ahcun kan ilawm, pek lei ahcun kan hna a ngam. Naa lawmh kha caan tawi te, na hnangam kha caan sau pi a zaat. JCPenny ah rian yuantu tampi nan um. JCPenny rian thawktu cu amah JCPenny asi. Zeitindah a thawk, phaisa tlawmte a ngeimi asi i Pathian min in ka thawk lai, ka ngeihmi poh cheuhra cheukhat ka pek lai tiah bia a kam mi pa dahkaw asi khih. Haasi, Colgate a tuah tu pa kha amin ah Colgate asi i, zeitin dah a thawk? A ngaihmi phaisa tlawm te’n a thawk i ka hmuhmi poh Pathian sinah cheuhra cheukhat ka pek lai tiah bia a kammi dah kaw asi. Vawlei cungah company nganpipi khi, Wal-mart nan kal si lo maw? Ho dah Wal-mart kal lo um, nan kal dih. A thawktu pa nih cheuhra cheukhat ka pek lai tiah bia a kam. A yhan tikah voikhat cheuhra cheukhat a pekmi hna cu million sawmnga a pek. Cu caah cun, cheuhra cheukhat a pe mi hna hi an si a fak hlei lo, an rum deuh lehlam. Cu caahcun kapek ahcun ka sifak sual lai tiah maw ti sual lai uci, Pathian nan thangchiat a si lai. Na pek tikah na sifak chin lai lo. Kum sawmli leng Pathian rian ka yuan cang, ka theih ----kha kha cu. Na pek tikah na sifak lailo. Na pek lo tu ah na sifak kho men, na thinlung a sifak lai. Indianapolis i Pastor pa pakhat, amin ah Dr.G.Dickson ti a um. Khoi ka dah a um ti ka hlat te lai. Cu pa nih cun Biakinn a sak. Biakinn a sak dih ahcun bia an hal. Pastorpa Biakinn na sak dih tikah hin hi hi te hi tuah usih tiah na chim duhmi a um maw, tiah an hal. Dr. Dickson nih a chimmi cu, biakinn ka sak dih hnu kum thum kum li ka zoh tikah hin, biakinn kan sak lio ah khan phaisa an thawh cio i, hi nak tam deuh in thawh u tiah rak ti ding ka si nan. Zei caah? Biakinn saknak i a thawhmi vialte kha an sak dih hnu ah an rum chin lengmang. Kan Krifabu an dih lak in biakinn saknak ah tampi thawh u tiah fakpi in ka au lo kha kaa ngai chih. A thawhmi vialte an rum dih cu ta.
Fa le hna, Pathian sin i cheuhra cheukhat pek hi maw nuar lai uci, ingaichih sual lai uci, nan si a fak hlei lai lo. A nungmi Pathian a um, thlachuah inn kaa a on lai. Dawtnak le dawtnak nan itong lai, nan inuam lai, nan hna a ngam lai, vawlei cungah van ka phan nan ti lai. Pathian duhnak tuah hi kan i lawmhnak dahkaw asi. Cu caah, hi ka ah hin tampi nan thawh, tinghnih leng nan thawh, kan ilawm. Pathian zong aa lawm lai. Atu ahhin a pe rih lo nan um zongah, kumkhat ca nan pek zongah, thlakhat ca nan pek zongah, zarhkhat ca nan pek zongah, nihin hi kum 2008 kan pek a donghnak asi lai i, cu caah cun lungtling te in Pathian sinah kan peknak caan asi lai i, bia kan chimmi zong hi kan zapi caah Pathian nih thlachuahnak kan pek piak ko seh. Amen.

Hringtu nu ni sermon

Hringtu nu ni a si bantukin hi ka phungchimnak in a ka hringtu ka nu upatnak ka pek.

Hi phungchimnak kan rel hlan ah kan dihlak te nih a kan hringtu kan nu le sin ah (a nungmi le a thi cangmi zong) “ka nu kaa lawm tuk,” tiah upatnak he lawmhnak bia chim hmasa hna usih.
Baibal rel awk: 2 Chanrelnak 22:3-4; Phungthlukbia 23:22, 31:28; Isaiah 66:12-13 le Johan 19:27
Biahmaithi
Nihin kan miphun le khrihfabu hi nu hna kut chung ah a um tiah kan ti khawh cang.[1] Nu hna hi ruahchannak authawng nan si.[2] Nu nan fim ahcun kan miphun a fim lai i nu nan din[3] a si ahcun kan miphun zong a ding ve ko lai. Nu nih zumhnak lei ah a dikmi dirhmun nan ngeih i Khrih ah ningcang tein a hram nan thlak khawh ahcun kan miphun cu nutling patling dirhmun ah nan kan phanh pi khawh ko lai. Hi tluk in a biapi mi rian hi nu hna nan liang cung ah khinh a si. Kan chan tiluan nih a kan zuam cawhmi cu Rahab[4], Ruth[5], Mary[6], Samaria minu[7], te hna dirhmun dir ve ding hi a si.

Velngeihnak le Elshaddai
Velngeihnak (grace) kan timi biafang hi Hebru holh a thiammi hna nih an kan chimh ning ahcun nu sinak chung in a chuakmi a si i nauinn (womb) in aa sermi biafang a si[8] an ti. Pathian velngeihnak a sannak a langhnak cu nu le dawtnak chungin a hung luangmi he hin tahchunh a si. Nauinn umtuning an kan chimhmi ahcun ngakchia caah a hnangamnak bik hmun a si (secure), an ti[9] i ngakchia chuakka bawhte khi puanin an reh i an zual tikah ka nu nauinn chung ah ka um ko rih rua a ti i aa nuam, a hna a ngamtuk tiah a theimi hna nih an kan chimh. I dornak, kan himnak, lungsi hnangamtein umnak hmun, nauinn, nih hin nu sining a hmantlak cu sunglawi ngaiin a langhter hrimhrim mi a si. Pathian nih vel an ngeih hna an ti tik ah Judahmi hna nih cun a cunglei i kan chim bantukin in an lung a fian ning a si.
Elshaddai ti cu Lian Ngan Bik Bawipa tinak a si (Almighty God). El ti cu Pathian tinak a si i, shaddai ti cu hnuktampi hmanthlak kha a ngei. A kan cawmtu, kan Laihri a kan tantu ti duhnak a si. Arpi nih a fale a thla tang ah himte in a chiahnak, nu le nih fale kha hnuk thlum in an cawm kennak, an nunnak an pehnak hna thawngin ngakchia nih an nun khawhnak hmanthlak kha, shaddai nih hin a chim duhmi a si. Laimi nih Ni kan Pa vawlei kan Nu kan ti bantukin cawmtu hmanthlak kha Babylon sal an tan i miphun dang pathian nu, hnuk in a cawmtu hna an pathian nu (Asherah)[10] nak in kan nih a kan cawmtu Pathian cu Shaddai dah kaw a si ve cu ti in an rak i cawnpiak i Judah phung cu a nun an rak pehnak kha a si cu.
Nun hrawmhnak le nun raithawinak hi hringtu nu a sining a ziaza sunglawi a si i hihi velngeihnak le shaddai umtuning nih fiangte in a hmanthlak a langhtermi a si. Hi nun hi Mother Teresa te hna nih khan an nunnak in an rak langhter ve i a chimmi cu, “Ngakchia hi Pathian dawtnak hmelchunhnak an si, a sangbikmi a thluachuahnak an si,” a ti i hlawtmi hna aw lakah Jesuh Khrih aw a kawltu a si i cu hlawtmi hna a cawmtu nu kha a si. Bilsinguish zong nih a rak chimmi cu, “Bawipa na hmai kan khap ti lo, ka ngai thiam ko tiah ka nawl hi a tam tuk cang, na ka pom hlawm thiam thiam, na baan a tha a ba tuk ve ko cang lai,”[11] tiah a rak ti bal ve.

An Nun Duh A Nungtuk
Indra Gandhi kong an chimmi ah hrelh awk tha lo ah an ruahmi cu, “Sonia nih a ka huat ti awk ai theih khawhlomi kha a si,” an ti. Afapa nupi caah miphung dang (Italian) thit cu a duh hrimhrim mi a si lo. Asinain hi nu-fa hna pehtlaihnak hi a thuk in a sang ngaingaimi a si. Cu bantukin Goldamier, Israel Prime Minister nu zong kha a kong an chimmi ah, voi khat cu khuasik zan ah zan khuadei ti awk tlukin ram le miphun caah rian a tuan i, cu lio ah a ruahmi cu innleng kut ka hram ah amah ralvengtu, a nunnak a vengtu pa, sen khat hmanh a si lo mi ralkap pa, khuasik lak i a dir ko kha a ruat. Prime Minister nih senkhat hmanh a si lo mi ralkap pa cu Coffee a serpiak i a va pek, an ti.[12] Zeitluk aa dawhmi nunzia le pehtlaihnak dah a si ti cu aho hmanh nih al awk tha lo in kan hmuh khawhmi a si hrimhrim ko.
Kan siangbawi nu le hna (Carson le Johnson bawi nu) nun kha zohawk ah a tlak ngaimi an si. Laura kha a sui-ha minih zoh ding ah chun ni tlak dir piaknak tehna, pasal le thih hnu ah kum tam nawn li leng ngain in Laimi sin ah a um huam i Johnson bawinu nih Lainu hna nih umtu thuttoning (civic) le fale cawnpiakning vialte a rak chimh hna.

Biatlangkawmnak
Shu Kyi hi bia an rak hal bal. Uknak hi na kut ah um sehlaw ralkap hi zeitindah na tuah hna lai an ti. “Kan hawile hi kan orhlei kut in kan kuh lio hna ah a kan raltu kan ral hna zong kan kehlei kut in kan kuh hna awk a si. Kan nih kan ttanglum chungah cun a ho paoh an i tlum dih awk a si,” a rak ti.

Hringtu Nu Ni (Mother’s Day)

Hringtu Nu Ni cu fale nih nule upatnak an pek ni a si. Nu ti tik ah hringtu nu lawng kha nu tiah ti a si lo. Hramthawknak le kokehnak a hram paoh kha nu ti in min sak le auh a si. Tahchunhnak ah kan chuahkehnak hmun kha kan nu vawlei, kan nu ram tiah ti a si. Cun kan i chuahpimi holh kha ka nu holh tiah ti a si i kan umnak khrihfabu kha mother church kan ti.
1872 ah Julia Ward Howe an timi nu nih America ah Hringtu Nu Ni hi tuah awk a si ti in ruahnak a rak chuahpi hmasabik. Boston khua ah Hringtu Nu Ni pumhnak a kum fate in kum saupi a tuahpi hna. 1907 ah Virginia nitlaklei Crafton khuami Anna Jarvis anti mi nu nih Hringtu Nu Ni hi miphun nih tuah awk a si ti in khuazakip ah chim a thawk. Hringtu Nu Ni cu May zarh hnihnak ah siseh tiah a ti i pangpar tonhnak phung a thok chih. Cuticun hi pangpar tonh phung cu mi tampi nih an zulh. A nu a nung rihmi nih pangpar a hring, aihre, a sen timi zawng pakhat khat an i tonh i a nu a thi cangmi nih pangpar rang an i tonh ve.
May 8, 1914 ah Hringtu Nu Ni cu miphun in theih hngalhnak le fehternak an tuah. Cu ni ahcun President Woodrow Wilson nih America Upadi zung ah a hnatlaknak a min a thut. Cu thawk cun May zarh hnihnak cu Hringtu Nu Ni ah hman a si.



________________________________________
[1] Hlan ahcun Church Fathers ti lawng in khrihfabu tuanbia hi a rak kal nain tuchan ahcun Church Mothers lo cun khrihfabu hi a kal kho ti hnga maw ti hi fakpi in ruah a herh mi a si. Nan biakinn i nan i pumh tik ah cheuthum cheu hnih hi nu an si i cheu khat lawng kha pa an si na hmuh lai.
[2]Ruahchannak awthawng (Voice of Hope) timi hi nu hna hi nan si.
[3]“Miphun a lian ngantertu cu dinnak a si,” tiah Phungthlukbia 14:34 nih a kan chimh
[4]Hi nu hi hlawhhlang nu ti vial lawng in theih a si tawn. Josephus nih a kan chimh ning ahcun inn-keeper a si ti a si i riahbuk hngaktu tinak a si. Kan mitthlam in kan cuan ter tawnmi nu thalo hmanthlak rumro kha cu si dawh a si lo. Jericho a cimh i Israel miphun hna sin ah laikhat i a hun um hnu ah khan Judah tuanbia nih a kan chimh mi cu Joshua nu pi a hung si an ti. Hi nu kong ka hun char duhnak a ruang cu kan ram le nihin kan tonmi sining nih hlawhhlang nu dirhmun phun in a kan um ter lio ah Rahab dirhmun te hi i zohchunh awk a tlak tuk mi a si ko lo maw ti hi a si. Edith Deen, All of the Women of the Bible (New York: Harper & Brothers Publishers, 1955), 66-67 chung in hun char than mi a si.
[5]Zumhnak hram fek te in a thla mi nu a si. David pi a sinak kha langhter a si i amah thawngin Pathian phuannak a kauh zia thukpi in a kan hngalh ter.
[6]Nu dirhmun taktak a langhter tu nu a si. A hla nih hin nu hi teitu nan sinak a langhter ngaingai (Luka 1:46 -56). RC pawl le bang nih cun uar tuk hna kaw khamhnak petu ah a bawmtu dirhmun (co-redemptrix) ah an chiah.
[7]Hi nu hi a min kan hngal lo nain amah le Bawi Jesuh bia an i ruahnak thawngin Pathian cu thlarau a si zia, biatak a si zia, le nunnak ti a si zia kan hngalh khawh. Aa thutpi kho lo i Messiah a hmuhnak ah i zahpi lo tein a phuang ngamtu nu kha a si. Biaknak dangdang lam zong in Pathian sin phanh khawh a si ti mi cawnpiaknak kha fakpi in hi nu le Jesuh biaruahnak nih a zuamcawh tiah ka zumh.
[8]Dr. Anna May Saypa nih Biakam Hlun theology a kan chimhnak ah a chimmi a si.
[9]Pastor Ca Peng nih CE training a kan cawnpiaknak ah ngakchia kong a kan chimhmi chung in hun char than mi a si.
[10]Rev. Dr. David Van Bik nih Mother’s Day ah phung a chimmi chungin lakchinmi a si.
[11]“I Dare To Call Him Father” timi a cauk ah tehte a khanmi bia a si. Amah hi Muslim nu a si i amah tein Baibal a relnak in Khrih he aa tongmi nu a si.
[12]Rev. Dr. Cung Lian Hup nih phung a chimmi chungin hun char thanmi a si.

Sunday School Thawhkehna

Sunday School Lungput Le Thawhkehnak Tuanbia

Sunday School a rak thoktu hi England ram Glocester khua i a ummi Robert Raikes timi pa a si. Amah cu canamnak (press) a ngeimi a si pinah Tadinca chuahtu pakhat zong a rak si. Khrihfa tha ngai a si bantukin harnak a tongmi pawl va bawmh hi a zuam ngaimi a si. Thongtla pawl an nunning a zoh tikah Pathian kong chimh ahcun an nunzia zong an i thleng kho deuh theo lai tiah a rak ruah i thongtla pawl sinah a rak tuan hmasa nain an nunning an i thleng kho hlei lo.
Robert Raikes nih zeitindah sifakmi ngakchia pawl nunnak thanchoter hi kaa zuam lai tikha a ruat lengmang i 1780 kum ah pawngkam i ngakchia pawl, sianginn zong a kai kho ve lomi le umnak zong thate in a ngei lomi hna pawl sinah riantuan hram a thawk. Ngakchia tam deuh cu Kawhrenh sernak sehzung (Pin factory) ah rian a tuanmi an si caah Zarhpi ni lawng hi an i manh caan a si i Sunday School tiah min a bunhnak zong a rak si. Ca a chimtu nu pakhat kha a rak hlanpiak hna i, ca chimhnak (Maths an rak cawng hmasa, an ti) in ngakchia pawl cu a rak thawkpi hna. An thawkka ah cun midang pawl nihsawh zong a rak tong ngai nain, Robert Raikes cu lungdong lo tein a tuan lengmang i kum thum a rauh hnuah Wesley te unau le Whitefield te unau hna nih tha peknak an vun ngei. Mi zapi zong nih Nov. 3, 1783 ni ah hnatlakpinak an ngeih piak.
1785 kum ah Robert Raikes le William Fox hna nih (Sunday School Society) Sunday School Cawnnak Bu tiin an rak tuah. Cu ticun sianginn zong a hung karh chin lengmang i 1789 kum ah cun siangngakchia 250, 000 tiang in an hung karh lawng si loin an nuncan ziaza zong a tha deuh ngai cang. Misualmi zong mithmuh in an hung zor chin lengmang. Sunday School cu London in America ram Virginia tiang a hung karh chin.
Robert Raikes cu 1802 kum ah pension a la i, an ram nih minthatnak (freedom of the city) khuapi caah luatnak riantuantu timi lehhmah an pek. 1811 kum ah a thi i a ruak cu a Sunday School siangngakchia pawl nih hlunghlaite in an thlah. 1824 kum ah American ram ah Sunday School Bu (American Sunday School Union) cu an van tuah. Sunday School hi ngakchia hna caah a tha ngaimi cawnnak hmun a si kha mi zapi zong nih an hun theih cang i 1912 kum ah cawnpiaknak program pawl zong an hun karhter chin.
Kan Kawlram ah Sunda School a rak thawktu cu Judson Siangbawipa nupi Ann Judson a rak si. Zarhpini ah Khrihfa pawl kha Baibal ca cawnnak le halnak a rak tuahpi hna nak in an thawk. Atu ah cun Sunday School ti nakin Church School tiin kan hman deuh cang. Kan Lairam ah Sunday School Carson bawinu nih a thok i ningcangte in a kalpitu cu Johnson siangbawinu a si i, 1950 kum ah felte in a rak dirpi hna. Ni ngani (Friday) zanlei ah saya/mah te he i tonnak le thlacamnak in Zarhpi zing i an cawnpiak dingmi hna kha felfaite in timhtuahnak a rak ngeihpi hna. Cucu Hakha ah a rak si. Cuticun ZBC ramchung ah duhsah tein a karh ve.

Jesuh Nih Khuachia A Thawl

Baibal caang thim: Jesuh nih thlarau cu, “Daite in um law, mipa chung khan chuak,” tiah a ti. Luka 4:35

Bawipa Jesuh Khrih a riantuannak (ministry) hi a tlangpi cun phun thum in kan then khawh. Cu hna cu cawnpiaknak, phungchimnak le ngandamnak rian hna hi an si. Ngandamnak lei rian a tuanmi ah thinlung lei he pumsa lei he a dam lomi hna ti in phun hnih in a tlangpi in hun then khawh rih a si. Thinlung lei i a dam lomi hna kha a tlangpi huap in pakhat ah chiah in kan zoh hna lai i pumsa lei in damnak a tuah piakmi hna kha a tlangpi huap in pakhat in kan zoh lai.

Bawi Jesuh nih thinlung in a zawmi, khuachia nih a tuah i a dam lomi hna a damhnak kong ah Luka nih a tlawm bik voinga a kan chimh ( 4:31 -35; 8:26 -33; 9:37 -43; 11:14 , 24-26).[1] Khuachia nih Jesuh cu Pathian Fapa a si kha an hngalh ti hi pakhatnak ah kan hmuh khawhmi a si. Khuachia hmanh nih Pathian Fapa an hngalh lio ah kannih nih kan hngal tawn lo i phungki hoi hna, Rada pa hoi hna kan fuh tawn i hihi fakpi in kan ruah a herh.[2] Jesuh nih khuachia a thawl piak tik ah mizapi an khuaruah a har i zei nawlngeihnak ko dah a ngeih hnga timi mit in an zoh tawn. Hlanmi hna nih cun thli lak ahhin thlarau tha lo kha a khah bak in an khat ti in an zumh. Cun cu thlarau tha lo hna cu minung chung ah khan eidinnak thawngin an lut tawn an ti. Damlonak vialte hi hi thlarau tha lo hna nih an tuahmi a si tiah an zumh.[3]

Khuachia a thawl piak tik hna ahhin thil pakhat a hung fiang ngaimi cu Pathian pennak nih minung lungthin ah damnak a peknak hi a si. Damnak kong belte ah ralrin a herh ngai ve. Khuachia asiloah thlarau tha lo nih mipa minu a kal tak tik ah a ai rawlh tu a herh. Lawng hirhiar te in a um sual ahcun a chia deuhmi hawi pasarih aa sawm lai i a lut than kho mi a si. Khuachia bantukin kan nunnak ah a kan temtawn i thong a kan thlatu thil an um ko. Jesuh thawngtha nih damnak a kan pek tik ah vancung pennak nunzia in kan nunlam a kal lo ahcun a fak chinchinmi, le a let sarih in tih a nung deuhmi khuachia nih a kan tlaih ko lai.

Luka nih cun ‘khuachia thlarau a ngeimi pa’ tiah a hmanmi kong ahhin Marka nih cun ‘thlarau thiang lo’ tiin a hman i Luka 6:18 zong nih ‘thlarau tha lo’ tiin a chim i Word hrilhfiah nih cun ‘thlarau thiang lo’ ti in kan rel awk a si a ti.[4] Khuachia a si ah, thlarau tha lo a si ah, thlarau thiang lo a si ah Jesuh nih a thawl tik ahhin a sik hna i nawl a pek hna. Teitu vialte lak i teitu a sinak, Pathian pennak kha khuachia hmanh nih a bia an ngaihnak nih a langhter. Nawl ngeitu nih nawl a pekmi nawl peknak in thlarau thiang lo cu thawl a si tiah Jerome zong nih a fianter ve.[5]

Biahalnak:

01. Kannih nih tah zeitindah khuachia/thlarau tha lo hi kan thawl ve lai? Jesuh min in maw kan thawl lai?

02. Kan ram le khrihfabu ah thlarau thiang lo nih hna a kan hnawh maw? Thlarau tiah kan timi hoi hna hi thlarau tha lo hna an si sual maw?

03. Zei pawl hi dah khuachia thlarau kan ti ve hnga?

04. Khuachia tei a sinak hi khuaruahharnak caah maw a si, asiloah Pathian pennak a langhnak caah dah a si?

--------------------------------------------------------------------------------

[1]A hmasa pahnih hi Marka chung in a lak i, pathumnak hi Q source timi in a lak i a palinak cu L source in a lakmi a si tiah Jerome nih cun a kan chimh, pp. 690-691 ah zoh. Jesuh a zultu hna cu khuachia puar thawnnak in an luat zia, thlarau tha lo an tei zia zong Jerome nih a kan chimh.

[2]Ka tuan hawi pastor pakhat nih an khua i a tonmi a kan chimh bal. Ngaknu si dinnak in a thi rua. A thla nih zan ah khuami a tuai ngai hna. Khrihfa an si ko nain tuaitam cu an tong. A pa nih a celh ti lo i Hakha ah natkadaw sin ah an piahtana cu a hun pi. Natkadaw nih a chimhmi cu “Khrihfa nan si ko i thla fakpi in va cam u law a thlarau nih an kal tak ko hna lai,” a rak ti rua. Cucu pastorte a chimh hna i zapi thlacamnak an ngeih piak i cuticun muithla thih phunphai cu a dai a ti. Natkadaw hoi hna nih Jesuh hi Pathian Fapa a si kanmah nakin a theih deuh sual ahcun cucu kan sining i ruah ngaingai a hau hnga tiah ka ruah.

[3]David Van Bik, Luka Thawngtha Fianternak, Vol. 1, 45. Khuachia thawnnak hi nihin fimnak chan, sizung le sibawi (medical science) nih cun an pom lem rua lo. Biahal awk a ummi cu Jesuh nih Khuachia hi a zum taktak hnga maw ti mi hi a si. A zei a si hmanh ah a zawmi cu a damh hna ti cu a fiang. Mizaw khi an zawtnak a um lo zong ah ka zaw tiah aa ruah hnu ahcun an zaw ko i hihi na damnak a si lai ti lo ahcun an i lungsi kho lo. Zawtnak hrik pakhat te hmanh um lo in zawt khawh cu a si ko rua.

[4]Word Biblical Commentary, 206 ah zoh.

[5]The New Jerome Biblical Commentary, 691 ah zoh.

Jesuh Nih A Rian Kong A Chim

Jesuh Nih A Rian Kong A Chim: Thlarau Laksawng Nih Aa Tinhmi

Baibal caang thim: “Bawipa Thlarau cu ka cungah a um.” (Luka 4:18a)

Bawi Jesuh nih tukforhnak a in i a tei dih hnu ah Galilee ram in riantuan hram a thok. Luka nih suihri bang a hun zam rihmi cu “Jesuh cu Galilee ah khan a ra kir i Thiang Thlarau cu a sinah khan a um,” (caang 14) a ti. Thiang Thlarau nih a umpinak kha a hun nolh than. Nazareth[1] khua, a thannak hmun khan riantuan a thok. Asinain a khuami nih an rak hlawt, thah tiang hmanh an rak timh. Cenghngia run lak i thlahmi tufa te dirhmun kha amah khua lila le a tlon hawi hna lak in a rak ton.

Luka nih Jesuh rian a tuannak kong hmanthlak a kan suai piakmi ah hi Baibal caang nih hin aa dawh tukmi hmanthlak a kan hmuhsak. Thiang Thlarau laksawng nih aa tinhmi hmuichel zong hi caang hna nih an langhter tiah Jerome nih a kan chimh.[2] Pentecost hnu lawng in Thlarau laksawng kong ruah hoi hna hi a si theng rua lo. Luka nih Jesuh riantuan hram a domhnak ah Biakam Hlun i biakamnak le biahrennak Jesuh ah a hung tlinnak kha a chim. Kan Bawipa Jesuh nih pumhnak inn[3] chung i a relmi Cathiang kha Isaiah cazual chung ta a si i Isa. 61 le Isa. 58:6 ta khi a hun char chih.

Sifakmi hna caah thawngtha ti tik ah Israel mi hna kha herh baunak ah an um ti vial lawng khi a sawh duhmi a si lo. Pathian zaangfahnak kha “a thar in remhthannak” a hung langhnak tu a si (caang 25-27). Thongtla nih an luatnak[4] hnga tiah a hun chimmi ah Jesuh riantuannak i a hun tuahnak kha Luka 13:10 -17; 23:39 -43 ahhin a tlinnak kan rel khawh. Baibal nih jubilee[5] kong a chimmi kha hun char a si i ‘Bawipa nih a khamh hna lai ding kum’ tiin thanh a si. Namchihmi hna, hlawtmi hna (downtrodden) timi bia hi mirang holh ahcun a hmanmi kan hmuh i Lai Baibal Thiang i hremmi hna ti he khan a sullam aa khat. Lung an khuai tik ah a hme tete in aa cheu hmal dihmi hmanthlak khi a lang i Laiholh cun vawlei i lamh behmi hna ti tluk khi a biafang bak in hun char ahcun a sullam a si. Jesuh ban chung ahcun aho paoh an i tlum dihnak[6] thawngtha a si. Ngaihthiamnak he rak cohlannak riantuannak a si i Bawi Jesuh nih cu rian caah Pathian nih chiti a ka thuh, Bawipa Thlarau nih a ka umpi a ti. Hihi khamhnak hmanthlak duhnung Jesuh nih a thanhmi cu a si. Sifak, saltang, mitcaw, hremmi hna caah jubilee thawngtha an si.

‘Bawipa Thlarau cu ka cungah a um,’ a ti tik ahhin Jesuh rian hi profet Elijah le Elisa tehna riantuannak he khan tahchunh khawh a si. Profet hna chiti an thuhnak kong hi Judah biaknak nih biapi ngai ah a chiahmi a si. Philhmi hna le zei i rel lomi hna zong nih khamhnak thawngtha an co ve naklai Jesuh cu chiti thuh a si kha a kan chimh.[7] Biakam Hlun i profet hna aw cawi te in cazual a rel dih in ‘nihin ni ahhin a tling cang’ tiah Jesuh nih a hun ti.

Biahalnak:

01. Mitcaw hna a timi hi zeibantuk mitcawtnak dah a si hnga? Ceihmai ve hnik.

02. Jubilee kan fianning le Jesuh nih a thanhmi Jubilee hi dannak a ngei maw?

03. Bawipa Thlarau ti le Thiang Thlarau ti hi then awk a tha mi a si hnga maw?

04. Thlarau laksawng nih aa tinhmi cu zeidah a si?

05. Zatlang nun le Pathian pennak hlei kha Jesuh nih zeitindah a donh?

--------------------------------------------------------------------------------

[1] Nazareth khua hi sipuazi tuahnak a tha ngaimi khua a si i lam tampi an i tonnak a si. Nazareth ah a thangmi cu fimnak leiah siseh, hmuhtonmi lei ah siseh, nunnak (bawah) kong ah siseh, thiamnak lei ah siseh a tlangpi in an za ngaingai. Kannih nih Yangon hi lam dihlak tonnak bantukin kan hman i Yangon i khua a sami hna fimnak le hngalhnak lei ah namchuk awk an thatlo zia kan lung a pem cia bantukin Nazareth khua zong hi cu bantuk mit cun kan zoh ve a hau. Bawi Jesuh hi khuate fa, zei thei lo rumro ah kan chiah sual ahcun kan i palh sual ko lai. Miphun dawtnak lei le bang ahcun Nazareth khuami hi an niam hrimhrim lo.

[2]Thlarau laksawng nih aa tinhmi cu luhmuhzi lei in siseh, cawmkennak lei kong in siseh, pumsa hrimhrim in siseh sifah ruang ah a vanchia mi hna nih vanthatnak thawngtha an theih le an conak a si tiah Jerome nih cun a kan chimh. A hrilhfiah cauk, pp. 690 ah fiang chinchin in a tial i zohchap khawh a si.

[3]Pumhnak inn timi synagogue hi Judahmi miphun dang nunphung le biaknak nih a dolh khawh hna lonak tuanbia ah biapi ngai in a langmi a si. Barclay nih hinak in a fiang deuhmi hmanthlak a hun langhtermi ahcun Bawi Jesuh nih hin Sabbath ni i pumhnak inn ah a kal i zapi sin i a nun aa hrawmnak kha a langh ter.

[4]Hika i luatnak ti in lehmi hi a mirang holh ahcun ‘release’ ti a si i Grik holh hram in a sullam kan hei zawt deuh ahcun Hebru holh nih a rak dirpi mi jubilee tinak a si.

[5]Jubilee kum nih a langhtermi sullam hi a thuk ngaimi a si. Kum 50 paohah tuah a si. Leiba vialte ngaihthiam a si, sal hna zong luatter an si, ni fatin kan zatlang nun ah Pathian pennak a langhnak kha Jubilee a muisam cu a si tiah Jerome nih a kan chimh. Laimi hi Jubilee kan tuah ngai ve nain a sullam hi kan tlolh tawn rua. Jubilee philhlonak ah tiah cauk hna tuanbia hna kan tial tawn i kan i siknak le lungthin cheunak hna a chuahpi tawn. Jubilee lunglawm tein an tuah tiah mizapi sin in lawmhnak in an luatnak le ngaihthiam an sinak lei kong in chimnak (feedback) hi cu kan thei bal set rua lo. Jubilee ti cu khamhnak muisam a si tiah Word Biblical Commentary nih cun a kan chimh, pp. 197 ah zoh.

[6]Nihin Lairam khrihfabu nih rian lianngan pi kan innka hram ah a um ko nain kan tlolhmi cu hlawtmi hna sin i thawngtha chim hi a si. Kan mibu chung ahhin hlawtnak a tongmi mi tampi an um. Biakinn a phan ti lo mi tampi an um. Hlawtmi ti tikah zatlang nun ruang ah maw, pumpak nuamhnak kawl ruang ah mah te in mibu nun in aa pheomi hna, a ruang dang a phunphun ruang ah mi zapi sin i a um ti lo mi hna hi chim duhmi a si. Ramthar rian (mission) i kan hlawp a tlo bantuk tein kan innka hram i ramthar rian (mission to the poor and marginalized) zong kha kan tlolh lo bak a hau. Zu ri sa bah lawng kha kan mitthlam ah cuanter ding an si lo. Jesuh bang biakinn a phan ti lomi hna an dihlak te in kan ban chung ah an i tlum ve dih naklai Pathian nih a Thlarau in chiti a kan thuh ve a herhmi a si.

[7]The Catholic Study Bible, 106. Hi Baibal caang hi Nazareth authawng asiloah thawngthanhnak tiah an timi a si. Kan miphun le khrihfa bu chung ah profet dirhmun i lak zau in Nazareth thawngthanhnak hi kan aupi ngam awk a si ve.

Jesuh Tukforh Innak

Baibal caang thim:“Jesuh nih aa thawh i, ‘Ca Thiang nih pei , Bawipa na Pathian cu va hneksak hlah,’ a ti ve kha tiah a leh. Luka 4:12

Kan Bawipa Jesuh nih tukforhnak[1] hi phun thum in a in i a tawinak in a pathum ning khan kan zoh ti hna lai. Tukforh a innak tuanbia nih hin fiangte in a kan hmuhsakmi cu Jesuh nih zei lam dah aa thim timi kha a si. Lianhngannak lam kha si lo in, sunparnak lam kha hlawt in teminnak le vailamtah lam tu kha aa thim.[2]

Tukforhnak hmasabik cu lung changreu i canter kha a si. Jesuh nih minung nunnak hi rawl lawng a si lo ti in tukforhnak hi a tei (cf. Deut. 8:3). Nunnak cu thilri cung ah aa hngat lo zia kha hi tukforhnak a teinak nih a langh ter. Mana changeu cu voikhat ei ah rawl a tam than ko. Vancung changreu a simi Jesuh ahcun nunnak a um zia zong a kan hngalhter. Khrihfa phung hi thilthar ser kha a hmasabik i aa timhmi a si lo, mithar ser tu kha aa hmaithlak mi a si. Mithar nih cun thil thar hna le nunning thar kha an chuah pi hna. Tukforhtu kong ahhin Luka nih Khuachia ti le Satan ti kha a hman ti ko hna. Pathian Fapa na si ahcun timi bia hi Khuachia nih a hman tikah fapa nih innchungkhar i Pa he hrawm in nawlngeihnak a ngeih kha a langhter.[3]
A pahnihnak tukforhnak cu Khuachia nih biak a fial. Khuachia nih “a hun kai pi” ti in a um i tlangpar ah ti cun Luka nih a tial lo. Lianhngannak le chawva in amah biak kha a tuuk. Sihmanhsehlaw Jesuh nih a lehmi cu Deut. 10:13 le 10:20 kha a hun char i ‘Bawipa na Pathian lawng na biak lai i amah rian lawng kha na tuan lai,’ ti in a leh. A sullam cu Pathian cu Pathian a si ko, a dingmi cu a dingmi a si ko, a hmaan lo mi cu a hmaan lo mi a si ko, cawhmeh khawh an si lo ti a si. Tukforhtu nih hin lianngannak le chawva[4] in a lem hmasa i khukbil a rak fial.

A pathumnak tukforhnak cu biaknak lei he aa pehtlaimi a si. Khuachia nih Cathiang a hun i tlaih i Jesuh a tukforhnak zawn te a si. Jerusalem Biakinn parpahlek in zuan a fial. Jesuh nih a lehmi cu “Pathian cu hneksak awk a si lo,” (Deut. 6:16 ) a ti. Pathian nih khuaruahhar thil a tuah kho maw tuah kho lo ti hneksak hi a herh lo. Jesuh nih fiang tein a hmuh mi cu khuaruahhar in mi lung lau ngai in hun umter hi sau a nguh lo ti kha a si. Cucaah aa thimmi cu a har i a bimi lam, sifah retheihnak lam le intuarnak lam (Luka 22:39 -46) Kalvari tlang lei i a kalmi lam kha a si. Sihmanhsehlaw cu lam cu Kalvari tlang a lonh tikah cun suiluchin lam a si. Tukforhnak a dih tikah thil pakhat a hung fiangmi cu Jesuh cu nawl a ngaimi Pathian Fapa a si kha a si.[5] Nawlngaihnak hi Jesuh nun a kan hmuhtertu tawhfung a si hrimhrim ko.

Biahalnak:

01. Atu lio kan ram le miphun nih rilcat pehnak ah “lung” kha “changeu” i a thleng kho tu hna kha kan uar bik lio caan a si ko rua tiah ruahnak a um. Hi tluk in a chia mi caan ah changeu lawng nunnak a si lo ti hi kan chim kho ve hnga maw?

02. Biaknak lila hi kan mit a kan cawttertu, biatak hmuhnak a kan phen tu a si sual maw?

03. Khuaruahhar thil ti khawhnak hi zeitin dah na hmuh ning a si. A tuah kho lo mi hna hi Thlarau ngeilo cu maw an si kun hnga? Asiloah zei hi dah a dikmi khuaruahharnak cu a si hnga?

04. Nawlngaihnak a biapitnak hi tam deuh in ceihmai hna usih.

------------------------------------------------------------------------------

[1]Word Biblical Commentary nih cun Israelmi ramcar chung i kum 40 an vaihnak le Jesuh ni sawmli rawl-ulh in thla a camnak hi pehtlaihnak a ngeihter (cf. Nam. 14:34 ; Ezek. 4:6), pp. 178. Luka 22:28 zohchih in Jesuh tukforh innak nih hin a riantuannak vialte hi a huap dih tiah a kan chimh, pp. 182. Bawi Jesuh tukforh innak kong hi Matthai catialtu nih a tialning le Luka tialning ah tukforhnak a in ning an tlar ning aa dang deuh. Tukforh a inmi ah a fak bik le a fak khun ti phun in kan ruah lo ding a si. (cf. Matt. 4:1-10).

[2]Minung kan nunnak cio ah thim awk hi ngeih cio a si. Duhthimnak kan ngeihmi hi Pathian nawlngaihnak in maw kan hman a si lo ah kanmah duhnak in dah kan hman? Abianabia ah khrihfabu hruaitu pakhat dirhmun in Pathian rian le phaisa ti in thim awk khi siseh law, kan ram pawcawm har lio ah zei khi dek kan hei thim deuh hnga. Vailamtahnak lam hi cu lamphawk a zul tawnmi caah cun kal a har ve hrim ko lai.

[3]Word Biblical Commentary, 179 ah tling deuh in rel khawh a si.

[4] Kan mifim khuaruat pawl nih an chim tawnmi cu biaknak hi sipuazi tuahnak ah kan hman awk a si lo timi hi a si. Chawva nih thil a ti khawhnak pumpak nih siseh, khrihfabu nih siseh fak tukin kan biapit ter ahcun cucu tukforhnak rap ah a kan foihtu a si ko lai.

[5]The Catholic Study Bible, 426 ah zoh.

Thiang Thlarau He A Khatmi Jesuh

Baibal caang thim: “Jesuh cu Thiang Thlarau he khat in Jordan tiva khan a ra kir i Thlarau nih ramcar chungah khan a kalpi.” Luka 4:1

Luka thawngtha tialtu nih hin Thiang Thlarau kong hi a chim duh ngai tiah kan chim lengmang bang Jesuh nih riantuan hram a domh lai ahhin cu Thiang Thlarau he an i pehtlaihnak kha a hun nolh than. Tipil a in dih ahhin Thiang Thlarau he a khat tiah a kan chimh. Cu Thiang Thlarau lamhruainak in ramcar chungah khan a kal. Tukforhnak[1] va in ding ah Thiang Thlarau nih ramcar ah a hruai.

Nihin khrihfami tampi nih kan i buaipimi cu Jesuh le Thiang Thlarau kan then pengmi hi a si. Thlarau kan uar tuknak ah Jesuh kan philh tawn i Thlarau kan uarning zong ahhin Pentecost hnu i Thlarau riantuannak phun lawng in Thiang Thlarau hi kan ruah tawn. Ningcang deuhlo in cawlcanghnak kha Thlarau riantuannak ah kan ruah sual tawn. Holh theihlo in holh khawh kha biapi tuk ah hun rel a si. Asinain kannih zumtu hna nih fakpi in kan ruah a herhmi cu Thlarau le Jesuh hi aa then bal lo[2] ti hi a si. Thiang Thlarau riantuannak nih Bawi Jesuh kha Bawi a si a ti zungzal awk khi a si.

Thiang Thlarau he siseh, a Pa he siseh, Jesuh Khrih hi hawikomhnak a ngei peng. Pumkhat an sinak, khat le khat an i pehtlaihnak ah nawlngaihnak tling kha Jesuh nih a langhter pengmi a si. Pathian duhnak zulh kha Jesuh caah a rawl thaw bik a si. Luka nih fiang khun in a kan chimh mi cu Thiang Thlarau he thukpi in an i pehtlaihnak kong hi a si.

Nihin Pathian riantuantu dihlak zong hi Bawi Jesuh le Thiang Thlarau an i pehtlaihnak nih hin a thukmi thil a kan chimh ve awk a si. Pathian rian kan tuannak ah Bawi Jesuh bang Thiang Thlarau he kan khat maw? Thiang Thlarau timhpinak he ramcar chungah kan kal ngam ve maw? Ramcar nih a hun chuahpimi tukforhnak dot

tampi kha kan tong ngam ve hnga maw? Hi biahalnak hi lungthiang te in kan leh ngam ve awk a si. A zei a si hmanhah thil pakhat Luka nih raltha te in a tial i a kan chimhmi cu Jesuh le Thlarau hi thukpi in an i pehtlai ti hi a si.

Thiang Thlarau he a khat timi biatlang hi Lamkaltu 6:5; 7:55 ; le 11:24 ah kan hmuh khawh ve. Steven le Barnabas kha Thiang Thlarau in a khatmi an sinak kha an chim ve.[3] Jordan tiva in a rak kir timi nih Jesuh tipil innak kha a chim i cuka hmun ahcun Fapa a sinak le riantu (servant) a sinak kha kan hngalh khawh. Thlarau nih ramcar[4] chungah a kalpi ti tikah hin Thlarau nih thazaang a pek tinak a si.



Biahalnak

01. Ramcar hi zei he dah kan tahchunh hnga?

02. Thiang Thlarau nih zei chung ah dah a kan hruai tawn ve?

03. Thiang Thlarau he a khat timi hi zeitindah a sullam na lak ve? Lawmhnak, zumhnak le ralthatnak in a khatmi tinak hoi hna a si hnga maw? Asiloah fimkhur tein a kan um ter, lih a kan chimter lo ti hoi hna a si deuh hnga maw?

04. Nihin zumtu zeimaw zat nih Thiang Thlarau le Jesuh hi ziah an then tawn hna hnga?
--------------------------------------------------------------------------------

[1]Tukforhnak ti tikah hneksaknak ti zong in a sullam fian khawh a si ve.

[2]Dr. Miyon Chung nih Pneumatology timi a kan chimh lio ah biapi ngai in a chimmi cu Thiang Thlarau riantuannak kong ruah tikah Jesuh he then lo ding a si ti hi atu lio Pentecostal pawl nih an lung a hung pem ve cangmi a si a ti. Thlarau an ti tuknak ah Jesuh nih zeitindah a ti ve ti kha thazaang an pek lo tik ah fimkhur tein an um kho tawn lo i tukforhnak phunphun chung ah rap bang an i foihnak hi a si a ti.

[3]Word Biblical Commentary Vol. 35, 178 ah zoh. Thlarau in ka khat timi biafang kan hman tik ah kan ram nih nihin i kan uarning ruahchih a hau ngaimi a si. Thlarau in ka khat i ka sual kho lo ti hi tih a nung tukmi zumhning a si. Thlarau in ka khat i ka sual lo kho titu hi kan lungput a si awk a si hnga. Paul nih cun Thlarau kong a chim tikah kan chiatha thleidannak lungthin he a then ter lo (Rom 9:1-2). Thiang Thlarau nih kan chiatha thleidannak a uk zia kha a kan chimh.

[4]Ramcar hi Luka 8:29 le 11:24 ahcun khuachia pawl bualcelnak tinak khi a sawh duhmi a si.

Jesuh Chuahkehnak

Jesuh Chuahkehnak: Vampang A Cim



Baibal caang thim: Jesuh cu Josef fapa a si tiah mi nih an ruah. Luka 3:23

Kan biahmaithi ah kan rak chim cang bang khan Thawngtha Cauk pali nih Jesuh nunnak tuanbia an chimning kong ahhin an uarning aa dan bantukin an hmuhning le an langhter ning zong aa dang cio. Pathian fapa ngeihchun vawlei i pek a sinak kong ah an cuanh ning aa dang cio. Johan hoi hna nih cun minung nu le pa in hrinnak lei kong a uarnak a lang lo. Marka zong nih a langhter ve lo. Matthai le Luka lawnglawng nih Jesuh minung i a sinak kha tuanbia, caan le hmunhma (time and space) nih a chim ning kha an langhter.

Luka nih Bawi Jesuh chuahkehnak kong a tialmi ahhin thil pahnih a hung lang. Pakhatnak cu Jesuh minung a si hrimhrimnak kong kha fiangte in langhter a duh. Jesuh hi muithla a si lo. Pathian hmete zong a si lo. Minung khamh awk ah minung taktak ah a rung cang. Pahnihnak cu Matthai nih cun Abraham ah a donghter i Luka nih cun Adam ah a donghter (caang 38). Matthai caah cun Jesuh cu Judahmi ta a si. Luka caah cun Jesuh cu vawlei cung mivialte ta a si. Luka tialmi ahhin thil lian ngan pakhat a langmi cu Jesuh chuahkehnak a tialmi ah hin phunkhat le phunkhat a kan dangtu vanpang kha a um lo ti hi a si.[1] Vanpang a cim kan ti lai cu!

Jesuh cu minung a si lo, vawlei a um chung ahkhan a keneh a lang lo. Vailam i a thimi kha Jesuh taktak a si lo tibantuk in cawnpiaknak diklo[2] in khrihfabu tuanbia ah an rak tonmi harnak nganpi a rak um bal. Pathian sinak 100% lawnglawng hi Jesuh sining ah an chiah. Khat lei khel ah le Pathian fapa a sinak tham cu tipil a in hnu ceo in pei a si ko cu. Minung bak te a si ko. Minung sinak 100% lawng in, kanmah bantuk ceo a si ko timi cawnpiaknak dik lo zong a um ve. Zumhnak dik kalpinak ah khrihfabu nih harnak nganpi an rak tong i an rak lonh. Luka nih cun Jesuh chuahkehnak kha Pathian fapa Adam ah a donghter. Jesuh cu Pathian fapa minung ah a hung i cangmi, khamhnak a kan phorhtu Khamhtu Bawi a sinak kha Luka nih a kan chimh.[3] Jesuh chuahkehnak tuanbia te hi thinlung mit kan hun i au i kan zoh tik ahcun thleidannak vanpang a cimh kha a kan hmuhter khawh.

Ceunak fa kan si hnu ahcun kan chuahkehnak hna hi kan uar tuk awk a si hnga lo. Cu phun ee, a nih hrin ee ti kha biapi bik a si ti hnga lo. Chuahkehnak i theih tuknak hna hi tukforhnak chungah a kan luhpi tu a si sual ko lai i cucaah kan i ralrin awk a si. Judahmi nih Abraham an i bochan tuk i an i chawr tuknak an langhtermi kha Luka nih cun Adam, Pathian fapa ah a hri a hei zam deuh tik ahcun thleidannak, uar khunmi ngeihnak ramri chung khan Jesuh cu tlingte in a kan hmuhter. Judah nunphung nih faktukin a tuammi Jesuh kha miphun vialte kan nunphung chung ah aa tlum khawh i a chuah khawh ve naklai Luka nih innka kaupi a kan hunpiak. Phentu a um ti lo.





--------------------------------------------------------------------------------

[1]Luka Thawngtha Fianternak: Uk Khatnak, 36 ah Jesuh chuahkehnak kong fiang ngai in Rev. David Van Bik nih a tial.

[2]Gnostic pawl cawnpiaknak a si i khrihfabu hi a rak tuaihmal ngaingai. Johan cakuat pakhatnak le pahnihnak khi hi Gnostic cawnpiaknak diklo chungin cawnpiaknak dik an dirpi khawh nakhnga tialmi a si. A hmun lomi thil chung in khamh kan si ti hi an pomning a si i minung hi sualnak chung in khamh a si tibantuk hi cu an pom ning a si lo. International Standard Bible Encyclopedia fianter ning a si. e-Sword chung in lakmi a si.

[3]John Nolland tialmi Word Biblical Commentary Vol. 35, 167 ah felfai ngai in a hrilh fiahmi ahcun Jesuh cu Pathian fapa a sinak langhternak ah Adam kha Pathian fapa a si tiin chuahkehnak a hun zawtnak kha a si a ti.

Jesuh Tipil Inna


Jesuh Tipil Innak: Van In Awthawng

Baibal caang thim: “Cun vancung in aw pakhat a rung thang i, ‘Nangmah cu kan dawt mi ka fapa na si. Na cungah ka lung a tling,’ tiah a ti.” Luka 3:22

Jesuh tipil innak nih hin biahalnak nganpi a chuahter. Matthai thawngtha tialtu le bang nih cun hi kong tial hi i harh ngai sehlaw a dawh tiah Baibal thiam hna nih an chim theu.[1] Thiannak, a bik in sualnak in thiannak le ngaihthiamnak hmelchunhnak kha tipil innak nih a langhtermi a si caah biahalnak a chuakmi cu Jesuh hi a sual ve caah maw tipil a in? ti kha a si. Kan hawile Roman Catholic cawnpiaknak ahhin biapi ngai in an hlermi pakhat cu sual ci tel lo fapawinak[2] hi a si i Jesuh hi Adam sual aa hrawmmi a si lo ti hi an cawnpiaknak a si. Cu caah cun Bawi Jesuh tipil innak nih hin mi tampi an lung a tuai tawn hna. A ruang cu Johan tipil peknak kha sual ngaihchihnak he aa pehtlaimi a si caah a si.

Kan sining dihlak i hrawm ding in a rami kan Bawipa Jesuh nih nawlngaihnak lam kha a zulh i Johan sin zong ah tipilnak a ing ve ko. Matthai chim ning ahcun “Keimah pei nangmah nih tipil pek awk ka si cu, ka sin i nangmah lehtu na rat,” (Matt. 3:14 ) tiah Johan nih Jesuh a rak tinak kha kan rel khawh. Jesuh nih “Pathian nih tuah awk a si a ti mi paoh cu i tuah ko seh,” (Matt. 3:15 ) ti in bia a leh i Pathian duhnak kha a tlinter. Luka nih cun hi vialte hi a langhter lo. Jesuh tipil a innak i Pathian a lung a tlinnak kong tu a kan chimh.

Tipil in sullam a thuk bikmi pakhat cu vancung in aw nih bia a kan ruah venak hi a si. Nun thinhnak he Pathian a fuh i tipil a ingmi kan caah, “Ka fa nangmah cu kan dawtmi ka fapa/nu na si. Na cungah ka lung a tling” timi Pathian aw kan theihnak a si. Aw kan ti tik ah thinlung hnakhaw in kan theihmi Pathian aw, a dawtnak, a kan pomhlawmnak dawtnak aw nemte kha a si i Pathian nih a kan tinh piakmi rian lian ngan a si mi vailam tahnak lam i kan kalnak ah thazaang petu aw phun kha a si.

Hi Pathian chimmi bia hi Biakam Hlun chung hmun hnih in lakmi an si. Nangmah cu ka dawtmi ka fapa na si ti hi Salm 2:7 in lakmi a si i Messiah siangpahrang kong chimnak a si ti in lung fianmi a si. Na cungah ka lung a tling, ti hi Isaiah 42:1 chung in lakmi a si i Ingtu Sal (Suffering Servant) kong chimnak a si i, kha Ingtu Sal rian a zik a phaknak cu Isaiah 53 ah khan kan hmuh. Cucaah tipilnak a innak ah khan Jesuh nih fiangte in a hngalhmi cu keimah cu Messiah, Pathian chiti thuhmi Siangpahrang ka si ti le cu nih a sullam a langhtermi Messiah sinak cu sunparnak le lianhngannak si lo in harnak in le vailam tahnak a si ti kha a si. Tipil a innak ah khan Jesuh nih Pathian hnatlaknak a hal i a hmuhmi cu a donghnak i vailam tahnak a in te lainak kha a si. Cu pin ah tipil innak a dih in Luka nih thil biapi taktakmi pakhat a kan chimh rih. Dal 4:1 nak ah “Jesuh cu Thiang Thlarau he khat in Jordan tiva khan a ra kir i Thlarau nih ramcar chungah khan a kalpi,” tiah kan rel khawh. A zei a tuah paoh ah Thiang Thlarau he a khahnak kong hi Luka nih cun nolh a duh ngaingai.


--------------------------------------------------------------------------------

[1]Johan nih Jesuh kha tipil in i a rat ah khan a rak al tiah Matthai nih cun a tial. Matt. 3:14 ah zoh te.

[2]Hihi ‘immaculate conception’ tiah an timi kha a si. Jesuh cu pawi a si lioah khan sual ci in a luat, a thiang tiah zumh i cawnpiaknak hram pakhat a si. Mary hmanh a thianter ti tiang in an zumh phah. Khamhnak ah Mary hi a kan bawmtu (co-redemptrix) ti tluk tiang in an upat i an uar. Cucaah cun mi zeimaw nih RC cu Mary an bia an ti tawnnak hi si dawh a si.

Nun Thinhnak

Ramcar Authawng: Nun Thinhnak



Baibal caang thim: “ Nan nun thin u law tipilnak ing u. Cun Pathian nih nan sualnak an ngaihthiam hna lai,” a ti. Luka 3:3

Tipil petu Johan nih Pathian pennak kong ah lam sialtu, tlangau tu a sinak kha a caan a hun tlin tikah a hun phuan. Ramcar chung in awthawng a hung thangmi cu nun thinhnak[1] thawngtha a si. Caang thum le caang riat ah hi nun thinhnak hi biapi tuk in a chim. Nun thinhnak nih Pathian lei in ngaihthiamnak kha a sawm. Nun thinhnak le ngaihthiamnak hi aa then kho lo. Pathian he a thukmi pehtlaihnak kan ngeih khawh nakding ahhin mah sining i hngalh le cu i hngalhnak chungin aho fial chom, hnekchom lo tein i ngaihchihnak, i chirnak lungthin kha nun thinhnak i a thaw, a hrampi cu a si.

Tipil innak kong hi Johan au thawng ah ngaihthiamnak tehte hmelchunhnak bantuk in a hung lang. Judahmi hna caah tipil in hi sullam thukpi a ngei. Thiannak hmelchunhnak a ngei i innchungkhar tling sinak asiloah phunhrawm khawhnak sullam zong a ngei. Cu pin ah damnak hmelchunhnak zong a si fawn (e.g Naman). Johan phungchimnak hi hmual a ngei ngaingai. Mi tampi, phu tampi nih an fuh i nun thinhnak tehte a simi tipilnak an ing ti kha Luka nih a kan chimh.

Dinnak, biatak kha Johan nih cun raltha ngaiin a rak chim. Ram uk bawi zong a hual hlei lo. Harnak a ton ding zong kha a tih hlei fawn lo. An chim tawnmi cu dinnak hi pa hmanthlak an cuanter i namte a har tukmi bantuk a lo ti a si. Cu caah cun dinnak bia nih cun mi tampi a ah tawn hna ti a si. Johan nih dinnak, biatak a phuan tik ah Herod caah cun namte chunh le ah bantuk cu a si taktak ko. Cu dinnak bia a simi nam ahnak nih cun Johan cu thong ah a thlak ko. A zei a si hmanh ah Johan phungchimnak hi ruahchannak authawng (voice of hope)[2] pakhat a si.

Sualnak cu zeidah a si ti cawn hau lo tein biatak cu Johan nih a rak aupi ko. Nan sualnak in i mer u a ti colh ko hna. Phuhrunnak zeihmanh um lo tein biading chim ngamnak hi Johan nun ah a um. Cucu a chuah hlan hrim ah Thiang Thlarau in a khat lai a timi nun ruang ah khan a si kan ti khawh ve ko hnga. Thlarau in a khatmi hna nun ah hin biatak a um i dinnak a aupi ngam zungzal. Mipi nih an hun uar tuk i Messiah a si rua an ti lio ah Johan cu a rak i porhlaw lo. Lam sialtu lawng a si kha raltha ngaiin a phuan ngam. Nun thinhnak thawngtha a rak chimchungtu a si kha tehte a khaan.



Biahalnak

01. Nun thinhnak le sual ngaihchihnak hi an i khat maw?

02. Tipil in hi a herh maw? Ngaihthiamnak he pehtlaihnak a ngei maw?

03. Dinnak hi ziah namte bang a mi ah a fah tuk theo?

04. Johan nih a sining tein a dir ngammi cungah hin zei nunzia dawh dah kan i cawn khawh ve? Kan ram nih tah ramcar authawng hi a herh ve maw?





--------------------------------------------------------------------------------

[1]Kannih Baptist nih hrinthannak kong kan i cawnpiak tikah hin nun thinhnak kong hi fakpi in kan aupimi a si. Zumhnak le nun thinhnak hi aa pehtlai ngaimi a si ti in kan hman thiam a herh ngaingaimi a si tiah ka ruah. Kan pa Rev. James Sangawi le bang nih cun khamhnak kong a chim tikah nun thinhnak hi hmunlai ah a chiah.

[2]Johnson siangbawi pa zong nih hi ruahchannak authawng timi kong hi a rak chim bal ve. Communist phung nih Tuluk ram a hun ciah i Kawlram a hun den ve tikah zapi thilhrawmnak phung nih Hakha te hna hmanh a rak hlanh ve. Johnson siangbawipa a thin a rak phang. Cu lioah Laimi kan pupa zumtu hmasa hna nih thih tiang zumh awktlak in an dirnak ding kong an rak chimh. Ruahchannak authawng a si tiah Johnson nih a rak ti. R. G. Johnson, History of the American Baptist Chin Mission 2, 1210 ah rel khawh a si.

Ngakchiapa Jesuh


Baibal caang thim: “Ngakchia cu a hung thang i a hung thawng; fimnak in a khat i Pathian thluachuahnak kha a cungah a um.” Luka 2:40

Luka thawngtha cauk lawnglawng nih ngakchiapa Jesuh sining zeimawzat a kan chimh. Biakinn ah rai an thawi piaknak siseh, a thanning kong siseh, kum hlei hnih a tlin i Lanhtak puai zawh ah Jerusalem Biakinn i an kalpinak kong kha kan hmuh khawh. Hi kong vialte hi a nu nih felte in aa cinken mi a sinak kha Luka nih a kan chimh (Luka 2:51 ). Tuanbia bantukin an chim tawnmi ahhin ngakchiapa Jesuh hi Nazareth khua i a thannak ahhin zanlei fatin ti awk in lam a leng ve tawn rua. Fing le tlang lak ahhin Pathian sermi thil anmah le an sining cio (nature) kha a lawmh pi tawn an ti. Salm 121 (Tlang khi ka hei cuan hna i … Israel hupphengtu cu a ngu bal lo) hoi hna khi a sak duh ngaimi a hla meilah a si an ti.

Nazareth khua ahhin a nu le a pa cawnpiaknak tangah felte in a rak thang. Judahmi phung ahhin pa ngakchia kum 12 asiloah kum 13 a simi cu Nawlbia Fapa tiah auh an si cang i nawlbia, nunphung, le pawcawm kawlhawlnak lei ah nu le pa nih an thiam ter dih cang hna. Abianabia ah lehtama rian in a paw aa cawmmi innchungkhar an si ah cun fapa nih kum 12/13 a phak tikah cun a pa rian kha a tlangpi in a thiam dih ve cang. Cu bantuk thiamthiam in fanu zong nih nu dirhmun nih thiam awk timi kha a thiam dih cang. Hihi Judah phung cawnpiaknak lei ah duh a nun tuknak a si ve. Cucaah cun ngakchia pa nih phungbia cawnpiaktu hna ar lengmang in bia a hal khawhmi hna hi khuaruahhar thil a si tuk lem lo (caang 46-47). Kannih zong nih hin si dawh a si mi cu chiatha thleidan khawhnak hi kum 12/13 ahhin kan cohlan hna i tipil in tik ah a tlawm bik kum 12 a tlingmi hna kha kan pek tawn hna. Hihi Judahmi tuah tawnmi phung (tradition) hi a zulmi kan lo. A zei a si hmanhah kum nakin biapi deuh ah ruahmi cu nawlbia nih a chim bang khan kum 12 a tlingmi nih Lanhtak Puai zawh ah Jerusalem Biakinn phanh ding timi zulh ding phung tlin ter kha a si. Hi tluk in a biapi mi phung kha Josef le Mary nih an rak tlinter.[1]

Ngakchia pa nun ah nu le pa hmanthlak kha fiang ngai in a lang. Johan kong ah siseh, Jesuh kong ah siseh Luka nih hin a uar ngai mi bia cu ngakchia an thannak kong hi a si. Johan kong ah: “Ngakchia cu a hung thang i thlarau in a thawngmi a si,” a ti (Luka 1:80) i Jesuh kong ah voihnih tiang a nolhmi cu pum lei le fimnak lei in a thang i kaphnih in mithmai tha a hmuhnak kong a kan chimh (Luka 2:40 le 52).[2] Luka nih ngakchiapa a thannak kong ah fimnak in a thannak kong hi a hlawi duh ngaingai. Phungthlukbia cauk zong khi fimnak in kan than khawh naklai a kan cawnpiaktu cauk a si. Ngakchiat lio tein lung fim tein than hi a biapi tuk mi a si. Cu pin ah Jesuh nih “Ka pa inn ah ka um awk a si ti kha nan hngal lo maw?” tiah a nu le a pa bia a lehmi hna nih aho a si a hun i hngalhnak a langhter ngaingai. Biakinn cu a Pa inn a si a ti pin ah Pathian cu ka Pa a si tiah Jesuh nih a rak ti.





--------------------------------------------------------------------------------

[1]Chanthar Khrihfa Fimcawnnak ah an kan chimh tawnmi cu ngakchia hi bawhte a si in kum 6 tiangah hin thil biapi bik cu aa cinken cang an ti. Hihi a dik ahcun Moses kha a nu taktak sin i kum 6 tluk tiang a um khawh kha a rak za ngai ti awktlak a si ko hnga. Siangpahrang fapa dirhmun bantukin caantha tuk a hmu ko nain a miphun a dawtnak hi khuaruahhar lei ko khi a si. Siangpahrang fa bantuk sinak kha i thim lo in ralzaam sinak tu a rak i thim.

[2]Nihin ni ahcun cozah lawng rinh loin khrihfabu cio nih tualleng ngakchia zohkhenhnak (nursery/day care) kan ngei kho hna i lawmhnak nganpi a si. Miphun rumra a ngeihnak le ruahchannak cu kan fale nuncan ziaza le fimnak cungah aa hngatmi a si.

Biakinn Ah Jesuh An Chuahpi


Phung Tlinternak: Biakinn Ah Jesuh An Chuahpi

Baibal caang thim: “Bawipa nawlbia chungah cun, nan fater, pa a si mi hna paoh kha Bawipa sinah nan pekchanh hna lai, tiah aa tial. Cun Bawipa nawlbia nih, Thuro tuah khat, asiloah, Laileng no pahnih, raithawinak ah nan pekchanh hna lai, a ti bantukin annih nih raithawinak kha an pekchanh.” Luka 2:23-24

Luka catialtu nih hin Biakam Hlun i biaknak phung kha biapi ngai in a hun langhter. Moses sin in nawlbia a rak pekmi hna kha naute Jesuh a nu le a pa zong nih an rak tlinter ve (cf. Lev. 12:6-8).[1] Thuro tuahkhat a siloah laileng no tuah khat hi a man a niam bikmi raithawinak sa an si. Kan caah thil pakhat a hung fiangmi cu Jesuh a chuahnak innchungkhar hi a sawsawh te, nuamh saihnak timi a umlonak innchung khar, phaisa semrel te in hmannak innchung khar, a chung i a ummi hna nih nuncan a harning fiangte in an hngalhnak chungkhar, a si kha a si. Cun raithawinak satil nakin a biapi deuh tiah Luka nih a hun langhter duhmi cu Bawi Jesuh kha biakinn ah an chuahpi[2] ti hi a si. Biakinn ah Simeon an timi pa Pathian mipa nih Messiah a rak hngahnak kha kan hmuh khawh.

Luka nih hin kan chim lengmang bang khan Thiang Thlarau riantuannak hi biapi ngaiin a hun langhter. Simeon cu Thiang Thlarau nih a umpi mipa a si a ti pin ah Thlarau nih a hruai a ti (Luka 2:25 -26). Naute Jesuh a hmuh bak in a rak pom i Thlarau nih lam a hruainak thawng i Pathian sin ah lawmhnak bia a rak chim i Mary zong kha biathli a chimh.

‘Fa le hna hi Pathian sinin kan hmuhmi ronung an si. Pathian thluachuah an si,’ tiah Salm catialtu nih a kan chimh (cf. Salm 127:3). Lamkaltu hna chan a hun dih i khrihfabu a dirnak zabu pakhatnak in pathumnak tiang karlak ahhin khrihfabu nih fakpi in an rak i cawnpiakmi cu ngakchia biakinn i chuahpi i thlacam piaknak hi a si. Nu le pa bak nih chiatserh in biakamnak Pathian le mi zapi hmaiah an rak tuah tiah James D. Smart nih a kan chimh. Fa le kha Pathian zumhnak ah ningcang tein an than khawh naklai kan mah nu le pa nih tuanvo nganpi kan ngei i khrihfa zumhnak kan cawnpiak hrimhrim hna lai ti in bia cu rak i kam a si.[3]

Biakinn ah kan fale kan phanh pi hna maw? Jesuh kehram ah kan rak phanhpi kho hna maw? Hi biahalnak hna hi fakpi in kan ruah awk le kan tuan awk a si ve mi kan rian a si. Naute Jesuh kha Biakinn an rak phanh pi. Cu nih cun Thiang Thlarau nih a rak um pi mi pa Simeon lawmhnak le thlacamnak a kan theihter (Luka 2:29 -32). Hmailei i naute nih a tonte dingmi cung i a nu Mary a lungthin a kuaihmal dihte ding tiang a rak chimh chung hna (Luka 2:35 ). Simeon thawng in Messiah kamh a rak sinak le mithmuh kuttongh in a hun tlinnak kha Luka nih a hun char i duhnung ngai in a hun kan chimh khawh. Hi tiang zong ahhin Luka nih suihri le ngunhri bang Jesuh tuanbia a zam tikah Thiang Thlarau riantuannak kha hmunlai ngai ah a chiah i a nolh lengmang ko.


--------------------------------------------------------------------------------

[1]Thuro tuahkhat a siloah laileng no tuah khat timi nih a hei langhtermi cu Josef le Mary hi sifak an si ti kha a si. David Van Bik tialmi Luka Thawngtha Fianternak: Uk Khatnak ah felte in rel chap khawh a si.

[2]Baptist tradition zong hi kan zulh deuh ah a tha ngai ti in ka ruat tawn. Biakinn i kan fale thlacam piak hi a biapi taktak mi a si. Atu chan ahcun pastorte le khrihfa upa hna zeimaw zat sawm in thlacamnak inn ah tuah piak a si deuh. Thlacam ciocio cu a tha dih ko lai. Asinain biakinn i kan fale chuahpi hi Baptist rophun pakhat a si i felfai deuh in tuah than khawh i zuam awk a si tiah ka ruah.

[3]James D. Smart, The Teaching Ministry of the Church ( Philadelphia : The Westminster Press), 180. Ngakchia tipil peknak kong hmanhah Smart nih hin nu le pa nih khrihfabu le Pathian hmai i an biakam langhternak hmelchunhnak a si a ti. Khrihfa hmasa hna kha sual ci ruang i an buai ruang ah ngakchia tipil peknak hi a si ti in an buainak a um lo.



Siaherhnak he,

Lal Pek Lian

Hringtu Pa Ni (Father’s Day)


Hringtu Pa Ni cu fale nih pale upatnak an pek ni a si. America le Canada ram ah mi tampi nih an pale an upatnak hna le an cungah an i lawmhnak langhternak caah Hringtu Pa Ni ah an pale laksawng an pek hna. Hringtu Pa Ni cu June zarh thumnak ah a si. Pa (father) ti tikah hringtu pa lawng a si lo. Ram pakhatkhat nih pa bantukin an ruahmi, miphun nih pa bantukin an ruahmi, khuami nih pa bantukin an ruahmi an si i thiam hngalhnak lei in pa bantuk in ruahmi zong a si.

America Washington peng Spokane khua mi John Bruce Dodd nupi nih 1910 ah Hringtu Pa Ni cu a rak thawk. Sonora Smart Dodd nih Hringtu Nu ni i phungchimmi a ngaihnak in hringtu pa ni tuah duhnak lungthawhnak nganpi a ngei. A nu nih a thih tak hna hnu ah a pa Henry Jackson Smart nih a cawmkennak hna cungah lawmhnak a ngei i a pa cu zeitluk in dah a ral a tthat i a nun a sersiamtu le a pa i nunraithawinak a ngeih kha hi Ni sunglawi ahhin langhter a duh. A pa hi June thla chuakmi a si caah June thla hi upat peknak ni ah aa thim. Cuticun June 19, 1910 ni ah a hmasabik Hringtu Pa Ni cu Spokane khua ah a tuahpi hna. Cu hnu in hringtu pale upat ni cu America ah a karh. America President Calvin Coolidge nih June zarh thumnak zarhpi ni cu Hringtu Pa Ni ah a thanh i President Nixon nih 1972 kum ah miphun nih a zungzal in upat peknak ni, ni sunglawi ah a fehter chin. Pale a nung rihmi caah Rose pangpar sen le pale a thi cangmi hna caah Rose pangpar rang kha laksawng pek an si.

1936 ah miphun hringtu pa ni (National Father’s Day) komiti an ser i headquarters cu New York khua ah a si. Rammi nih hringtu pa khan in an bochanmi le an zohmi kum fate in an thim. Kum fate in pa ah an thimmi cu kum khat chung rammi pa (father of the year) an ti. Douglas Mac Arthur, Ralp J. Bunche, Dwight D. Eisenhower le Harry S. Truman hi kumkhat chung khuami pa (father of the year) ah cun an rak thim hna.

Samuel Adams hi America Hringtu pa (father of America ) ah an rak chiah. Amah cu American Luatnak si khawhnak ah a rak cawlcang ngai i ram daw bik pakhat a si. Phunghrampi upadi a hringtu pa (father of Constitution) ah James Madison a si. Damnak sii lei cawnnak i a min a thangbik ah Hippocrates a si i cucaah amah cu Sii lei cawnnak a hringtu pa (father of medicine) an ti. Amah hi hlanlio pi Greek sibawi minthang bik a si.

Roman Catholic le Anglican khrihfabu nih an tlangbawite cu hringtu pa (father) an ti hna. Baibal nih Abraham cu zumh awktlak mi a hringtu pa (father of faithful) a si a ti.

(Baibal rel awk: Gen. 17:4; Ex. 20:12; Deut. 5:16; Matt. 5:16,45; 15:4; Mk. 7:10; Johan 10:30; 15:16)



Lal Pek Lian

Hringtu Pa Ni (Father’s Day)

Hringtu Pa Ni cu fale nih pale upatnak an pek ni a si. America le Canada ram ah mi tampi nih an pale an upatnak hna le an cungah an i lawmhnak langhternak caah Hringtu Pa Ni ah an pale laksawng an pek hna. Hringtu Pa Ni cu June zarh thumnak ah a si. Pa (father) ti tikah hringtu pa lawng a si lo. Ram pakhatkhat nih pa bantukin an ruahmi, miphun nih pa bantukin an ruahmi, khuami nih pa bantukin an ruahmi an si i thiam hngalhnak lei in pa bantuk in ruahmi zong a si.

America Washington peng Spokane khua mi John Bruce Dodd nupi nih 1910 ah Hringtu Pa Ni cu a rak thawk. Sonora Smart Dodd nih Hringtu Nu ni i phungchimmi a ngaihnak in hringtu pa ni tuah duhnak lungthawhnak nganpi a ngei. A nu nih a thih tak hna hnu ah a pa Henry Jackson Smart nih a cawmkennak hna cungah lawmhnak a ngei i a pa cu zeitluk in dah a ral a tthat i a nun a sersiamtu le a pa i nunraithawinak a ngeih kha hi Ni sunglawi ahhin langhter a duh. A pa hi June thla chuakmi a si caah June thla hi upat peknak ni ah aa thim. Cuticun June 19, 1910 ni ah a hmasabik Hringtu Pa Ni cu Spokane khua ah a tuahpi hna. Cu hnu in hringtu pale upat ni cu America ah a karh. America President Calvin Coolidge nih June zarh thumnak zarhpi ni cu Hringtu Pa Ni ah a thanh i President Nixon nih 1972 kum ah miphun nih a zungzal in upat peknak ni, ni sunglawi ah a fehter chin. Pale a nung rihmi caah Rose pangpar sen le pale a thi cangmi hna caah Rose pangpar rang kha laksawng pek an si.

1936 ah miphun hringtu pa ni (National Father’s Day) komiti an ser i headquarters cu New York khua ah a si. Rammi nih hringtu pa khan in an bochanmi le an zohmi kum fate in an thim. Kum fate in pa ah an thimmi cu kum khat chung rammi pa (father of the year) an ti. Douglas Mac Arthur, Ralp J. Bunche, Dwight D. Eisenhower le Harry S. Truman hi kumkhat chung khuami pa (father of the year) ah cun an rak thim hna.

Samuel Adams hi America Hringtu pa (father of America ) ah an rak chiah. Amah cu American Luatnak si khawhnak ah a rak cawlcang ngai i ram daw bik pakhat a si. Phunghrampi upadi a hringtu pa (father of Constitution) ah James Madison a si. Damnak sii lei cawnnak i a min a thangbik ah Hippocrates a si i cucaah amah cu Sii lei cawnnak a hringtu pa (father of medicine) an ti. Amah hi hlanlio pi Greek sibawi minthang bik a si.

Roman Catholic le Anglican khrihfabu nih an tlangbawite cu hringtu pa (father) an ti hna. Baibal nih Abraham cu zumh awktlak mi a hringtu pa (father of faithful) a si a ti.

(Baibal rel awk: Gen. 17:4; Ex. 20:12; Deut. 5:16; Matt. 5:16,45; 15:4; Mk. 7:10; Johan 10:30; 15:16)



Lal Pek Lian

Wednesday, August 25, 2010

August Thla
August thla konglam tlawmpal in theih khawh tawk langter ka duh!
Khuaruat kho mi pawl hna nih cun August hi cu thaltha bik ah an chiah. Chuah nak zongah an duhmi mi thla a si caah fangei/ an fa le chuah nak dingzong ah an I August thla chuak ding hin timtuah ngai mi thla a si ti a si. Cun August thla chungah hin mifim le minthang tak an chuak. Hi thlachung thiam ah mi tampi bawitthut den an thut nithla zong a si.
August thla ahhin Politics lei zong in a lin sa duh ngai fawn. Politics I a tuanmi caah tanlak a herh thla zong a si. Vulei cung tuanbia zohtik zawngah ni le thla cinken awk tamngai a um cang. Cun Atang lei ah theih khawh tawk mi tete ka van langhter ve lai….
1. English Civil War thok ni 31.8.1642
2. Indian National Flag thlai thok ni 7.8.1906
3. Britain-in German do nak chuah ni 31.8.1914
4. Britain-in dohnak 2nak a chuak 31.8.1940
5. Japan cozah Britain kutah a inpek ni 14.8.1945
6. Dadra & Nagar Haveli cu India UT-ah a um 11.8.1961
7. Goa, Daman & Diu zong india UT-ah a um 11.8.1961
8. Afgannistan bawi phuah ni 24.8.1973
9. Honduras ramah Sipain cozoh rian a 9.8.1978
10. India Lok Sabba 6-nak fial a si 21.8.1979
11. Benigno Aquino (Philippine) an kah ni 21.8.1983
12. India National Front Partydirh thawk ni 7.8.1988
13. Kawl ram Sianghngak chia lam an zawh ni 8.8.1988
14. Zia Ul Haq (Pakistan President) thih ni 16.8.1988
15. Iran leh Iraq-ten inkahhai an chin ni 20.8.1988
16. Saddam Hussein-an Kuwait a run ni 2.8.1990
17. Benazir Butto (Pakistan PM) an phuah ni 6.8.1990
18. Michail S.Gorbachev (USSR PM) an paih ni 19.8.1991
19. M.S.Gorbachev cu mipi nih bawi siding in an chim 22.8.1991
20. Switzerland National Day 1 August
21. Ivory Coast Republic Day 7 August
22. Singapore National Day 9 August
23. Romania Liberation Day 23 August
24. Uruguay National Day 25 August
25. Indonesia Independent Day 17.8.1945
26. India Independent Day 15.8.1947
27. Pakistan Independent Day 15.8.1947
28. South Korea Independent Day 15.8.1947
29. Bhutan Independent Day 8.8.1949
30. Malaysia Independent Day 31.8.1957
31. Benin Independent Day 1.8.1960
32. Niger Independent Day 3.8.1960
33. Upper Volta Independent Day 5.8.1960
34. Jamaica Independent Day 6.8.1960
35. The Ivory Coast Independent Day 7.8.1960
36. Chad Independent Day 11.8.1960
37. Central Africa Independent Day 13.8.1960
38. Congo Independent Day 16.8.1960
39. Cyprus Independent Day 16.8.1960
40. Cobon Independent Day 17.8.1960
41. Senegal Independent Day 20.8.1960
42. Bahrain Independent Day 15.8.1971
43. Council in Lushai Hill thanh ni 28.8.1930
44. Mizoram Bawi phuahni 16.8.1954
45. Mizoram Congress Party dir ni 10.8.1961
46. Mizo Peace Forum dir ni 4.8.1983
47. Mizoram, India State 23-an dir cohlan ni 7.8.1986
Burma ralkap nih cianghngakchia lemipi, democracy halt u minung 3000 reng lo an kah/thih ter ni 8.8.88.
Cun dangah ah August thla hi,
Roman Emperor ‘Augustus Caesar’ (23 Sept. 63 BC – 19 August 14AD) ah khan ‘August’ thla hi amah min chuankhan in lak in Rom Calendar ah an khumh I, A mah hrimhrim zong kha 27 Bc in Rome siangpahrang a si hnu ah August thla 19, AD 14 ah a thi mi a si.
Cu caah August thla chuakmi hna lunglawmhpi nak ah mah ca te hi ka van tial ve mi a si. A dang chim khawh lo mi tam pi an um tung ko rih lai.

By
Cung

Tuesday, August 24, 2010

Krihfa ram kan ti maw kha! Pathian thimmi miphun kan si kan ti dah!

Tuzing cu tuante in ka thang hoi! Mizoram ka tlawnnak ah ka chun le zan ka leh mi
(Jetlag) a dam rih lo ca ah ka chung le zong ka buaiter dih hna. An ih can ah ka tho i, an thawh can hna ah ka mit a ku. Zeihmanh fialawk tha ka si ti lo. Cu hlan kan no deuh lio ah cun ni 3 ah a dam theu. A tu cu ni 5 zong ah a dam kho hlei lo. Ka thawh tak tak hlan ah khuaza ka ruat hmasa. Norway ram Stavanger ah kan nau le motor rili ah an tlak i thih le loh a va um hraw lo ning! Tang Tang mual liamnak, (Note: Nizan nai Delhi ah CCF Krihfa buu nih pumh an ka sawm i, cuka cu Tang Tang a rak i pumhnak a rak si. Biatawi te forhfialnak zong ka chim), nizan nai hrawng thih le loh kan ton mi hna a bik in USA ah (thinlung damlonak ruang ah) le Mizoram hrawng kan u nau khuasak ning, Delhi hrawnghrang a si ah, cun Malaysia zong ... cun kan ram election cu mizapi ceihmi a va si..
Cun, Kawl cozah nih tukum July 24 ah Mindat khuapawng ah Vailamtung an phurmi
hmanthlak he nan rak rel cio theu lai dah! ...
Cun, katho i thla ka cam hnu ah mah hi article hi ka rak tial. “Bawipa, na duhnak a si ah cun thluachuahnak pe ko” ti in.
Hi bantuk thil kan biaknak le kan miphun cung ah an kan hliamh tik ah zeitindah mipi nih kan leh tawn hna? (How do we response?) ti hi ka ruat zungzal. A tu lawng ah a cang mi le aa thawk mi a si lo. Kum saunawn pi a si cang. Thantlang ah vuichip tlang cung i Vailamtung an rak hrawh lio ah Thantlang Krihfabuu kip, khuanu khuapa nih cun chun ni tlak leng chuaklo in, thlacamnak in an leh hna. Hi bantuk thil a hung can tik ah a ho dah kan zoh tawn? Pastor hna nih an ti awk a si kan ti maw? Ramkhel hna rian ah dah kan chiah theu? A si lo ah kan ca ah a va poi lo dah! Internet chan a si cang i, ka khuaruah a har mi cu, Chin miphun nih kan sermi internet catialnak buu vialte ah a thlahtu nih hi kong an thlah i, a ceihpitu hna hi kan um lo. Cunak cun, Malaysia ah CRC kong ah maw, kan lung a fak deuh, 2010 Election ah thim le thimlonak kong ah dah kan buai deuh or Zurit v zuding etc.. hi dah???
Krihfabuu hruaitu upa Saya te zong nih tial le chim a hei um lo (Saya Lal Pek Lian dah ti lo), midang zong kan i ceihlo tuk tik ah kan mah he zeihmanh aa hnamhhnuailo (Noconcern) bantuk in kan um ko rua hlah maw ti ka ruat. Kan i biatak mi thil hna ah cun kan i ceih i ngol kan thei ti lo i, kan i thlak ve lo mi thil hna hi cu kan ca ah a herhlo bantuk hna ka lawh ter. Asi theng men lai lo. Asi ah Krihfa buu hna nih hi kong thlacamnak siseh, cozah uktu nawlngeitu hna sin ah catial le biachim kan i tim maw? A si tak ee.. ti vial lawng dah kan hei ti ko? How do we response? Zeitindah mah thil ah hin kan political party thar hna aw an?
Kan miphun nih biatak deuh in kan ruah a hau mi thil tampi an um ko. Cuhna lak hmanh ah kan biaknak kong le kan zumhnak kong ah chim ka duh. Kan mah Chin mitluk in pumhnak biakin a phan mi le thawngthabia a ngai mi miphundang an um men lai lo. Laitlang hna ah cun a thla thla in crusade tuah i zan fatin kan i pum kho. Campaign kan tuah i zarh hnih thum kan riak ko. Thawngthabia a kan chimtu Evangelists le Pastor cu kan thahnem ngai.
Ramdang kan phak hnu zong ah a kenkip in evangelists nih an kan tlawn. Miphun dang hna hi kan mah tluk in thawngthabia an ngai lai ka zum lo. Ziahtiah cun kha zat zat can an pe kho lo. Sihmanhsehlaw, thawngthabia nih a kan remh/ chimhhrinh mi cu a tlawm ngai ngai (minimal) a si. Kan i nunpi lo. Kan tuahsernak hna ah an lang lo. Phungchim a ho dah a thiam, zeitindah a pom i a zumh etc.. a nih cu bible voi zeizat a rel cang ti le a piangthar deuh lo in ka hmu etc.. ti kha a ceih vial in kan i za tawn. Krihfa buu kip ah buainak le thennak a chuak. Cu nih cun a kan runh tuk tik ah biaknak kong ah kan i ceihcum a tam ngai. Biathli kaa kip ah a vak. Mikong kan ceih. Cu ti a ceih vial lawng kan i zat lio ah cun, miphun dang hna nih cun, rian fakpi in an tuan cang. Kan lung a fim tik ah cun a tlai tuk sual lai. Kan biaknak ah hin kan lung thin dihlak cu chimlo, a pelte tal hi tah a um dek maw?
Lihchim a hauh can ah kan hei chim ko. Kan i phuhrungbak lo hi mu. Minih dawt le zangfah cu kan duh i, kan mah nih mi va bawmh ve le va zangfah ve cu kan i harh ngai. Zeimawcan te ah thlachiat a ruat mi cu kan si ko na in, kan biaknak nih kan nunnak lamthluan ah a kan nunpi lo (no intervention). Kawl zong hi an Shwedagon ah mirang nih an kedan phoihlo in an kai ruang ah ral an tho bal. Hindu le Muslim hna khi an biakin ah ningcang lo in va um hmanh. An in thah men lai. An biaknak an tanh ning ka chim duh mi a si. An tanh tuk ruang ah lam pialsual zong cu an um ve ko. Asi ah, kan nih kan biaknak ah kan tanh tluk ding in kan tanh maw? Hi ruang ah ral kan tho lai ka ti nak a si lo. Dai te um hi sual a si. Dr. Hre Kio nih Miphun Damnak a ca uk ah a tial mi ah a ti ve.
Asi ah kan ramkhelnak politics ah hin tah? A tu kan i chim ning hin cun, kan mah tluk
ramdaw mi miphundang an um lo. Minung 60,000 tluk a tu ramdang ah a um mi vialte hi
ram kan dawt ca ah, democracy ca ah rian kan tuan ruang ah, dotu kan bawmh hna ca ah,
kawlralkap nih kan biaknak an zomhtaih i, kan duh lo ca ah ti in refugee kan sawk ramdang kan kal. Kha vial tak tak lawng kha kan i za. Kan chim le kan rel bantuk tak tak in rak tuah uh sih law, nihin ah kan ram ah democracy a um ko cang hnga. Kawl cozah kan dawi dih cang hna hnga i Independence zong maw kan declare cang! Ralrinawk, nizan kan umnak khua ah Ottawa Sun Tadinca cahmai bak ah an tial mi cu Tamil refugee kong a si. Cu cu radio station kip ah an ceih. Motor chung ah ka ngai peng. News Paper zong cu ka rel. 71% Tamil pawl hi refugee an sawk hnu ah an ram ah vacation in siseh, business in siseh an tlung than ti a si. Lih an chim mi a chah tuk cang i, immigration reform tuah le micheu cu an status revoke (chuh) piak i, oneway ticket cawkpiak i tlung hna seh an ti. Hi thil nih hin ramkip a henh chih dih te lai. Kan nih Laimi zong kan hmang pah ve cang. A tak kan si lo nak kha kan mah te in kan langhter pah leng mang. Cu Tamil pawl kong cu cozah agency pakhat nih an rak ngiat mi chung in information an chim mi a si. An kan zoh ko, an kan ngiat ko ti kha philhhna hlah uh sih. Kan politics ah kan i biatak fawn tung lo ah cun zeitin?
A si ah, Chin ti mi u le nau kan sinak ah hin tah? Nihin kan social issue hi zohhmanh uh.
Nizannai Delhi ah refugee zohkhenhnak ah rian a tuan mi kan nau nu te social worker nih a ka chimh mi cu voikhat cu harnak an ton ruang ah zantim deilei 2 am tiang sizung ah ka um pi hna a ti. Ka theih mi nan miphun chung ah ka hei auh hna i, cu ti cun harnak an ton ca ah an rak ka au hi, a tu ka ra. Community lei in rak ra ve uh law a tha lo maw? Ka ti hna i, an ka hal mi cu “Khuazei community in dah? an si tiah an ka hal. Matu a si zong ah, Haka a si zong ah, Falam a si zong ah, zotung a si zong ah, Mara a si zong ah zo a si zong ah, a ho va si ko hna seh law, Chin ti lawng in kan hmuh hna ka ti i, zeihmanh ka let hna lo ee tiah a ka chimh. Haka a si lo ah cun kan bawm lai lo maw? Zophei a si ruang ah zophei lawng nih va bawm hna seh kan ti lai dah! Good Samaritan cu kan va si lo dah! Khoi kan thawngthabia ngeihmi liangluang cu! Buu thennak ruang ah le peng le tlang hoih in siseh, khua le ram fonh in siseh, hi miphun tlawmte hi holh kan ngeihzat in then kan duh. (Note: Walmart
employees hi 2 million tluk an si an ti i company pakhat riantuanzat hmanh kan si lo hi mu)
Aa thenthek mi hna cu thazang an ngei bal hnga maw? Kan ral kawcozahl nih hin cu kan
chanbaunak te hi an theih tuk ca ah hitluk in an ral a thatnak hi a si cu! Kawl nih phung an thluk ve mi cu “Caw buu aa then ah cun cakei nih a fim hna” an ti. Kawl phungthluk cu kan i cawnpiaknak ah i hlan ve ko uh sih law, kan i thentuk mi nih hin kan thazang cu a zawrter hringhran ko. Chin timi ah kan i fun kho ti lo. Zo zong nih kan fun kho hlei hlah. Lai chin chin nih cun! U le nau hna, a tu ah hin kan u nau tak tak a si mi hna khi (Chinland chung ah) zeimawcan ah cun miphundang kan zoh hna nak hmanh in ral ah kan i zoh dahkaw.
Kawl cozah nih hin thluakte he a kan ngiarzungzal ko. Policy a ngeih mi cu: Miphun pakhat, holh pakhat, biaknak pakhat a si lai. The 4th Burman Empire kan dirh lai ti a si. (3rd Burman empire kha British ruang ah a rawk i a tu modern Burman empire hi Than Shwe nih ser a duh ca ah Naypyidaw a ser i, hlan lio Kawl siangpahrang pawl an milem kha cu ka ah cun a
toh hna. Phaisa an lu a cuanter dih i, Aungsan lu cu an hloh. A inching kha Sui (Gold) in a hut i, siangpahrang chung kan si an ti) Cutik ah, miphun dang holh hrawh, an biaknak hrawh, an ca hrawh ah cun a dih ko hen cu ti khi an ruah. Cu cu kum 1-2 ah lungrang in khongtawn in an tuah lo. Kum 100 maw kum 50 maw a va si tik ca tiang in an ruah. Mah hi kong hi Dr.Lian Sakhong (Historian) nih a chim lengmang. Article zong in a tial i a chuah.
Khah a si zia cu: Kan ca (Laica.. or zei ca poh) cawnnak an kan pe lo. Bible ca tiang in nam an siang lo na in, a thlite in kan duhzat kan nam khawh rih hi mu. Tio an khar tik ah cun a cawkawk hmanh kan hmuh lo can a phan ko lai. U Nu nih khongtawn in biaknak kong ah Buddhist cu Kalwram state religion ah a vun tuah hnik tik ah, mipi (Krifa hna response) kha a thawn ca ah, a tlam a tlinh lo. Ne Win nih a hmaisabik ah missionary vialte a doi hna.
Cun, Krihfa ram ah duhsah te in para a phun cuahmah hna. Kan i theihlo karlak ah khin dah kaw cu vialte cu an tuah dih ko cuh.Cun, Saw Maung, Than Shwe chan ah cun raltha ngai in an tuah cang ko hi ta! Zohhmanh uh:

Kan ram ah kum 20 chung ah an tuah mi hna hi:
Pura 8 kan ser an ti. Phungki cawng 56 le siangin 3 kan ser i cu a dih mi cu Ks. 6424 Million ($7 million) tluk cozah phaisa an hman. CHRO nih cun Pura 15 tluk an ser an ti.
Vailamtung fing le tlangkip ah kan phun mi hna cu an hrawh riangmang i, Pura 15 tluk an toh. Pura vatoh duh zong ah Vailamtung hrawh a hau maw? Kawl nih an rak uk mi le an rak tei mi hna rampoh ah Pura an toh ton. Cu a sullam cu kan in Ukmi hna nan si tinak a si tiah Dr. Lian Sakhong nih a chim.
Biakin duhning in sak khawh a si ti lo. Khuapi chung hrimhrim ah cun biakin sak i
vailamtung phun cu a si kho ti lo.
Phungkicawng ah rawl a lak in an pek hna tik ah sifakfa vialte cu cu rawl a lak ve ei ruah zong ah an kal ko. Phungkicawng 56 cu a hau maw?
Tlanglei Laitlang a cheukhat ah cun phungki pawl hrim hrim kha Krihfa missionary pawl
hnahnawhnak petu an rak si. Ral ah an sarh hna i, an in an lo an hrawh piak hna.
[Type text] 2008 Kawlram uknak phunghram hrim hrim ah Buddhist biaknak cu biaknakdang nak in a cawisan deuh i, biaknak dang hna cu a rak um ve sawh sawh mi ah a ruah.
U le nau hna, hi kan dir hmun hi na hei tuaktan bel theng maw? Or kan mah he aa peh tlai lemlo kan va ti dah! ZBC aw an a um maw? (A um ah cun zangfahnak in vun ka thanh ve uh law ka duh ko), MBC tah? MCC tah? Kan Global Chin Christian Fellowship zong cu kan au ve lai lo maw? Canada ah CCFC, USA ah CBC, Denmark ah CCFDK, Norway ah NCCF ? Zomi Inkuan? Falam Pawlpi? Kan aw an a um kho lai lo maw? Nan aw an a um cang ah cun upatnak kan pek hna.
Nizan nai July 24 ah an hrawh mi Mindat pawng Vailam tung cu a si. Falam khua ah an toh mi Pura Mindat khua ah an toh mi a si. Mindat thuam in an thuamter mi nih hin sullam a ngeih lai dah!
Mindat khua ah an ser mi Phungkicawnga si.
Hakha khualu ah an toh mi Pura (Actress Khin Than Nu nih a lukhuh khi a hlut an
rak ti) le Rungtlang ah an toh mi milem a si. Rungtlang zong ah vailamtung cu an
rak phur cang.

Mindat pawng ah an tuah mi Pura a si. Khattalei hi Mizoram ah ah an phun mi Vailam tung a si. Kan nih kan Chinland ah cun hihnu kum 10 ah cun fing le tlang kip ah Pura a khat la ii, kan u nau hna ram Mizoram ah cun Fing le tlang kip ah Vailam tung var hirhiar te in an dir lai. Cu nih cun an miphun a humhim hna lai. An ca a him lai. An holh a thangcho lai. An nun a nuam lai. Billion pakhat nak cuang Hindu le muslim kar ah an um ve na in, a tu tiang an biaknak kong ah a him. Cozah hnahnawhnak an tong hraw lo. An mipi zumtu hna le Krihfa buu an thawn hna ca ah a si hnga maw? Ruah kan hau.
U le nau hna, Kan ram cu 90% Krihfa kan si kan ti khah. Pathian thimmi miphun kan i ti ve ko ah cun, kan theihmi thawngthabia cu a za ko cang. Tuanding le langhter ding lawng a tang ti ko uh sih! Kan zumhnak le kan Pathian thawnnak hi khuazeiah cun dah kan langhter lai?

Victor Biak Lian
Ottawa
24 August, 2010


Note: Chin Human Rights Organization nih kan ram chung ah hi bantuk Kawl cozah nih an
tuah mi le an policy cu miring ca in tukum a dih hlan ah report nganpi pakhat chuah a timh i,cu nih cun Vawlei pumpuluk cozah kip sin ah siseh, UN ah siseh, kan ram ah Biaknak lei in zalonnak a umnak hnga thanh le au kan i tim. Nan thlacampinak in siseh, nan ruahnak in siseh, cun, a biapibik cu Information hrawmhve nak hna kan herh.