Baibal caang thim: “Pathian Pennak cu hmuh awkin a ra lo. Ahohmanh nih, ‘Zohhmanh, hika ah a um hih, khika ah a um khih,’ an ti kho lo; zeicahtiah Pathian Pennak cu nan chungah pei a um cu,” tiah a ti hna. Luka 17:20-21
Bawi Jesuh nih Pathian Pennak hi hmunlai ah chia zau in a rian a tuan. Pathian Pennak kan hmuh khawh nakhnga, kan lung a pem khawh nakhnga a phunphun in a kan cawnpiak. Luka catial tu nih Pathian Pennak cu mi vialte kan caah a si zia kha Jesuh nih a rak cawnpiaknak hna chung in a lam kip in hmuhsak a kan duh. Cawnpiaknak a tuah tik ahhin phungchim bantuk le saya nih siangakchia a cawnpiak bantuk le nu le pa nih fale an cawnpiak hna bantuk in thil sining hoih in a phunphun in a rak cawnpiak hna. Tahchuhnak (parables) tete a hman chel, khuaruahhar thil a tuahnak in a fianter chel, le a nunnak hrimhrim in langhternak in Pathian Pennak chung ah luhpi a kan timh dih.
Luka 5:33ff ah rawlulhnak[1] kong siseh, 6:1-5 ah Sabbath[2] kong in Sabbath bawi a sinak a chim; 6:20 -26 lunglawmhnak kong a chim i, ral dawtnak[3] kong tiang in a kan cawnpiak ( 6:27 -36; cf. 12:57 -59). Midang va soi lo ding, thingkung le a theitlai kong in kan nun tah a herh zia le inn satu pahnih in zumhnak a hram kan thlaknak ding cawnpiaknak ( 6:37 -42; 6:43 -45; 13:6-9; 6:46 -49) kong kha a kan chimh. Zeitindah thla kan cam awk a si zia (11:1-13), ahodah kan tih awk a si zia (12:1-7), vancung ah kan chaw i khon a herh zia (12:32-34), zultu[4] si a har zia (14:25-33); khamhnak kong ah tuu tlau, tangka tlau[5], le fapa tlau bianabia in a kan chimhnak (15:1ff); Lazaruh le mirum pa tuanbia in vancung khua kong a kan chimhnak (16:19-31); Pathian Pennak[6] kong (17:20-37); nautat mi ngunkhuai khawltu Zakia a tlunnak in khamhnak hmanthlak dawh a kan cawnpiaknak (19:1-10); le Vancung Pennak chungah ahodah a nganbik (22:24-30) ti in Jesuh cawnpiaknak cu kan theih khawh hna. An dihlak surlu a tlaitu cu Pathian a si i Amah Pennak chung i luh le Pathian Pennak nunzia in nun kha a kan tinh piakmi cu a si.
“ Nan chung ah” timi biafang umtuning hi tlawmpal in hun zoh hnik usih. “Entos”[7] ti in Grik holh ahcun an hman i a sullam cu “nan lak ah” ti zong a si kho i “nan chung ah” ti zong a si kho. Hi ka i a chim duh mi nih Messiah pennak cu thlarau pennak a si a ti i caan tawite ca men le lenglang thilri caah a si lo ti a si.[8] Lenglang thil in aa thokmi cawnpiaknak a si lo kha a kan theih ter. A tawinak cun Pathian Pennak cu nan chung ah a um ti tik ahhin a sullam cu nan lung chung ah a um i rian a tuan i mithar ah an ser hna ti duhnak a si. Cun Pathian Pennak cu nan lak ah a um ti tik ahhin amah Jesuh kha a sawh duhmi a si. Amah Jesuh kha Pathian pennak kha a si ko i amah hrimhrim kha an lak ah a um nain an hngal lo.[9]
--------------------------------------------------------------------------------
[1]Rawlulhnak hi Judahmi nih an tuah tawnmi biaknak phung a si nain, Jesuh nih a zultu hna kha rawlulh ding in a fial hna lo. Anih cawnpiaknak cu Judah phung hlun chungin a chuakmi a si ko nain, phunghlun he aa komh kho lo mi phungthar a si cang. Baibal Cawnpiaktu: Biakam Thar, 234 ah zoh.
[2]Khamhtu Pennak chungah cun Sabbath ni cu Bawipa ni ah thlen a si te lai. Sertu upat pek a si bantukin Mi Fapa zong upat pek a si lai ti kha zumh a si (cf. Jer. 16:14 -15). Scofield Reference Notes ah zoh.
[3]Jesuh nih dawtnak kong kha tlamtling tein a chimh hna. Cucu midang thatnak ding ca i tuahsernak kha a si. Pathian nih kan cung i dawtnak a ngeih bantukin a fale kan nih zong nih cu dawtnak cu kan ngeih ve awk a si a ti. Baibal Cawnpiaktu: Biakam Thar, 239 ah zoh.
[4]Velngeihnak hi a man fawi tukmi a si lo zia, nun thaapnak he aa pehtlaih zia hi kan lung a pem cio ahcun zumhnak hi khamhnak cawknak phaisa bantuk ah kan hmang siang hnga lo. Zultu si man hi a man a fak taktak mi a si. Hla i kan sak bang “Vailam tahnak vanlam a si” timi hi nun a zuamcawhtu a si. Bonhoeffer tehna zong nih “a man a fawimi velngeihnak” kong hi an rak i buaipi ngaingai ve. Wesley nih a hrilhfiah ve ning ahcun zumhnak dik ca i ral tuknak caah cun zultu tha sinak in hneksak a si a ti. John Wesley’s Explanatory Notes chimning a si. e-Sword chung in lakmi a si.
[5]Nu nih an lu ah tangka tlang tete in tuahmi lukhimh kha an rak hmanmi a si. Nutling, nu thiang an i tahnak ah hi tangka lukhimh phun hi a biapi tuk. Minu nih lukhimh chung i aa tel ve mi tangka a thlau sual ahcun a nunnak caah thihnak le nunnak tluk in a biapi dirhmun ah a um cang. Nu a sinak a man a khiaktu le nu tung tling a sinak a langhtertu pakhat a si. Cu tangka tlau kha nu nih a hmuh than tikah cun zeitlukin dah aa lawmh ti kha Jesuh nih bianabia in a cawnpiak hna. Ngakchia Baibal, 248 ah zoh chap.
[6]Jesuh nih vancung pennak kong a chimmi cu hmuh khawh a si lo nain atu kan sin ah a um ti kha theih khawh a si; a ra laimi caan tlawmpal ah mi vialte hmuh khawh ding in a lang lai ( 17:32 -37).
[7]Scofield Reference Notes hrilhfiah nih a fianterning a si. e-Sword chung in lakmi a si.
[8]Matthew Henry’s Commentary on the Whole Bible hrilhfiah nih a fianter ning a si ve. e-Sword chungin lakmi a si. Hi bia hi Bawi Jesuh nih Farasimi hna a lehnak hna bia kha a si. Annih nih Pathian Pennak a tlun tik ahcun hmelchunhnak in a tlung lai i a lang lai tiah an zumh. David Van Bik, Luka Thawngtha Fianternak: Uk Hnihnak, 57 ah zoh.
[9]Ibid.,58.
Sunday, September 19, 2010
Friday, September 10, 2010
Thiltha Tuah Lo Ruangah
Baibal caang thim: Mirumpa cabuai in a tla mi rawl tiltawt kha ka khim lai ti i ruahchan in mirumpa innka hram ah khan an ratpi tawn. Cun uico kha an ra i a hmakha an liah piak tawn. Luka 16:21
Bawi Jesuh nih Farasimi hna bia a ruahnak hna chung in tahchunhnak bianabia Lazaruh le mirumpa kong a kan chimh. Hi bantuk tuanbia phun hi Izipt pawl nih an chim tawnmi a si an ti. Mirumpa a rumning hi a zik[1] a phan. Lazaruh hi a si a fah pinah hma le rung nih tlunh sehlaw a dawh. Sifah he zawt he a kemh. Tuanbia a va si ko zong ah Vancung khua[2] le hell[3] hmanthlak kan mitthlam in kan cuanter khawhnak a si caah kan caah man a ngei taktakmi a si. Bawi Jesuh nih Lazaruh[4] cu Abraham[5] pawng ah a thutter i mirumpa[6] tu cu hell i a tlaknak kha a chim.
Mirumpa a sualnak kha zeidah a si hnga? Lazaruh kha a thawl i hnahnawhnak zeihmanh a peknak bia kan hmu lo. Lazaruh cungah thatlonak zeihmanh a tuahmi a um lo. Zei ko nih dah mirumpa hi hell ah a phak ter hnga? Barclay nih a hrilhfiah ve ning ahcun “Mirumpa sualnak cu Lazaruh cung i zeihmanh a tuah lo kha a si tiah a ti. Mirumpa hell i a kaltertu hi a tuahmi sualnak si loin, a tuah lo ruang, thatnak a tuah lo ruang tu ah khan a si,” a ti.[7] Chiatha thleidannak nih hihi thiltha ka tuah awk a si tiah harnak a tongmi hmu ko na in a tuah lo kha a rak poi ngai tinak a si. Tuah lo in a um khawh kha minung kan sinak nih aa tinhmi a si lo zia a langhter. Zu din lo kha thiltha tuah a si rih hnga lo. Zu a din lo lawnglawng kha a rak si. A duh lo caah a din lo zong a si kho i zu an zuar lo ruang ah a din lo zong a si ko. Zu nih a thah cuahmah mi sining chung i va pil ve i va bawmh[8] kha zu a teinak tu cu a si deuh men hnga.
Khrihfaphung hi thilthalo hrial a fialmi vial lawng a si lomi hi duh a nun tuknak a si. Sualnak tuah hi a thlauh zong a kan thlauh i hrial zong a kan fial. Asinain lungput ahcun misual, santlailo ka si timi lungput ngeih a kan duh piak. Sualnak tuah lo ding ahcun ramlak hoi hna ah mah te lawng in va um i Pathian kong lawng va ruah ding a si ko hnga. Sualnak tampi lak ah harnak a tong mi hna caah siseh, vawlei cung nunnak ah retheihnak phunphun a tongmi kan minung hawi hna sin i sining va hrawmpi nak caah thiltha tuah hi vancung nunphung nih a kan fial.[9]
Biahalnak:
01. Thiltha tuah hi kan ram ah liberal cawnpiaknak a si kan ti tawn hna i hihi hrihhram ngei te in an chimning, a ceihmai ning na theih tawk mai ve hnik.
02. Mirumpa sualnak hi zei sualnak dah a si hnga? Hell tiang a phanh ko tung!
03. Thatnak tuahlo ruang i sualnak a si ahcun ahodah thatnak a tuah ko kun hnga?
04. Lazaruh sining chung i luh cu maw vancung nunphung cu a si hnga?
[1]A puansen aihmi man hmanh hi mi sawsawh kum thum hlawh lo nih cun a caw kho lo an ti.
[2]“A sangnak ah” ti a silo ah “cungcawinak hmunsang” tinak a si tiah Hebru holh umtuning cu a si an ti. Judahmi nih hin vancung khua hi dot thum asiloah phunthum in an then ti a si (Salm 8:8; Deut. 17:3; 1 Siang. 8:27 ). Easton ’s Bible Dictionary ah zoh. e-Sword chung ta lak mi a si.
[3]A biafang sullam bak cun “khuh” a siloah “thuh” tinak a si. Mithalo hna dantatnak hmun tinak a si. International Standard Bible Encyclopedia ah zoh.
[4]Barnes chimning ahcun Lazaruh ti sullam cu bawmhnak a herh tukmi, mi sifak tinak a si a ti. Barclay nih a chim ve ning ahcun Lazaruh ti hi Latin holh a si i a Hebru min cun Elezar a si a ti i a sullam cu Pathian cu a ka bawmtu a si tinak a si a ti ve. William Barclay, 214.
[5] Judah mi pawl nih an zumhnak ah tuanbia bantuk in an chim tawnmi cu Judahmi hi hell i a tla lo ding khing in an i ruat ti a si. An pu Abraham nih hell innka hram in a rak hngah hna lai i vanram lei ah a kal ter hna lai tiah an i ruahchan ti a si. Abraham tefa sinak in vanram kan co lai ti khing in an zumh rua. Tipil petu Johan nih cun Abraham tefa an si kha cu ceilak te in a rak den ko hna khah! Abraham le Lazaruh an um t ii Judahmi caah cun a hmanthlak a fiang khun ve ko lai.
[6]Tuanphung bantuk in an chimmi cu mirum pa zong nih hin min a ngei ve ko an ti i “Neneveh” hi a min a si an ti. David Van Bik, Luka Thawngtha Fianternak , Uk Hnihnak, 51.
[7]William Barclay, 214. Pura biaknak le Kawl nunphung nih Laimi zong hi a kan ciah tuk ve cang i kan pawngkam ah zeidah a cang ti hi a kan hmuhter ti lo. Ka sining le kan tonmi cungah ngaihchiat awk zong a kan theih ter ti lo. Kan thi a kik i zawnruahnak lungthin kha a thi. Kan thin zong a hung kho ti lo. Mizeng le thinghmui zawtnak a ngeimi bang kan nun hi hihnak leiah a thlen cuahmah. Thiltha tuahlo ruang ah Mirumpa bang dantatnak in lai hi tih a nungmi a si hi kan theih a herh ko rua.
[8]Thantlang ah kum 2000 khan Khrihfabu dihlak hnathlaknak in zu an khap. Zu din bu in a thi mi le zu zuarmi chungkhar an thih tikah khrihfaphung in an i vui lo. Zu chuang le zu zuar kha khrihfabu in an phuar hna. An i tinhmi cu kan miphun ah lungfimnak le ziaza tha umseh ti an duh caah a si i thil tha ngai a si ko lai. Asinain zu an doh ning nih ruah awk thil tampi a chuah ter ko. Thil pakhat a fiangmi cu Thantlang ah zu cu a um thiamthiam. Zu ding pa, zu chuang zu zuar pa chung i va pil i a harnak chung in chuahpinak tu kha Lazaruh tuanbia nih a kan chimh duh deuhmi a si hnga maw?
[9]Hi zawn ah ruah awk a ummi cu: Falam ahhin Pa Chia timi mihrut pa a um. Rawl hal a hmangmi a si. Dr. B. Luai Hre te hi hei hal lengmang hna sehlaw a dawh: “Pa Chia, nang hi cu Bawi Jesuh khal na si cawk lo ding,” tiah a ti an ti.
Bawi Jesuh nih Farasimi hna bia a ruahnak hna chung in tahchunhnak bianabia Lazaruh le mirumpa kong a kan chimh. Hi bantuk tuanbia phun hi Izipt pawl nih an chim tawnmi a si an ti. Mirumpa a rumning hi a zik[1] a phan. Lazaruh hi a si a fah pinah hma le rung nih tlunh sehlaw a dawh. Sifah he zawt he a kemh. Tuanbia a va si ko zong ah Vancung khua[2] le hell[3] hmanthlak kan mitthlam in kan cuanter khawhnak a si caah kan caah man a ngei taktakmi a si. Bawi Jesuh nih Lazaruh[4] cu Abraham[5] pawng ah a thutter i mirumpa[6] tu cu hell i a tlaknak kha a chim.
Mirumpa a sualnak kha zeidah a si hnga? Lazaruh kha a thawl i hnahnawhnak zeihmanh a peknak bia kan hmu lo. Lazaruh cungah thatlonak zeihmanh a tuahmi a um lo. Zei ko nih dah mirumpa hi hell ah a phak ter hnga? Barclay nih a hrilhfiah ve ning ahcun “Mirumpa sualnak cu Lazaruh cung i zeihmanh a tuah lo kha a si tiah a ti. Mirumpa hell i a kaltertu hi a tuahmi sualnak si loin, a tuah lo ruang, thatnak a tuah lo ruang tu ah khan a si,” a ti.[7] Chiatha thleidannak nih hihi thiltha ka tuah awk a si tiah harnak a tongmi hmu ko na in a tuah lo kha a rak poi ngai tinak a si. Tuah lo in a um khawh kha minung kan sinak nih aa tinhmi a si lo zia a langhter. Zu din lo kha thiltha tuah a si rih hnga lo. Zu a din lo lawnglawng kha a rak si. A duh lo caah a din lo zong a si kho i zu an zuar lo ruang ah a din lo zong a si ko. Zu nih a thah cuahmah mi sining chung i va pil ve i va bawmh[8] kha zu a teinak tu cu a si deuh men hnga.
Khrihfaphung hi thilthalo hrial a fialmi vial lawng a si lomi hi duh a nun tuknak a si. Sualnak tuah hi a thlauh zong a kan thlauh i hrial zong a kan fial. Asinain lungput ahcun misual, santlailo ka si timi lungput ngeih a kan duh piak. Sualnak tuah lo ding ahcun ramlak hoi hna ah mah te lawng in va um i Pathian kong lawng va ruah ding a si ko hnga. Sualnak tampi lak ah harnak a tong mi hna caah siseh, vawlei cung nunnak ah retheihnak phunphun a tongmi kan minung hawi hna sin i sining va hrawmpi nak caah thiltha tuah hi vancung nunphung nih a kan fial.[9]
Biahalnak:
01. Thiltha tuah hi kan ram ah liberal cawnpiaknak a si kan ti tawn hna i hihi hrihhram ngei te in an chimning, a ceihmai ning na theih tawk mai ve hnik.
02. Mirumpa sualnak hi zei sualnak dah a si hnga? Hell tiang a phanh ko tung!
03. Thatnak tuahlo ruang i sualnak a si ahcun ahodah thatnak a tuah ko kun hnga?
04. Lazaruh sining chung i luh cu maw vancung nunphung cu a si hnga?
[1]A puansen aihmi man hmanh hi mi sawsawh kum thum hlawh lo nih cun a caw kho lo an ti.
[2]“A sangnak ah” ti a silo ah “cungcawinak hmunsang” tinak a si tiah Hebru holh umtuning cu a si an ti. Judahmi nih hin vancung khua hi dot thum asiloah phunthum in an then ti a si (Salm 8:8; Deut. 17:3; 1 Siang. 8:27 ). Easton ’s Bible Dictionary ah zoh. e-Sword chung ta lak mi a si.
[3]A biafang sullam bak cun “khuh” a siloah “thuh” tinak a si. Mithalo hna dantatnak hmun tinak a si. International Standard Bible Encyclopedia ah zoh.
[4]Barnes chimning ahcun Lazaruh ti sullam cu bawmhnak a herh tukmi, mi sifak tinak a si a ti. Barclay nih a chim ve ning ahcun Lazaruh ti hi Latin holh a si i a Hebru min cun Elezar a si a ti i a sullam cu Pathian cu a ka bawmtu a si tinak a si a ti ve. William Barclay, 214.
[5] Judah mi pawl nih an zumhnak ah tuanbia bantuk in an chim tawnmi cu Judahmi hi hell i a tla lo ding khing in an i ruat ti a si. An pu Abraham nih hell innka hram in a rak hngah hna lai i vanram lei ah a kal ter hna lai tiah an i ruahchan ti a si. Abraham tefa sinak in vanram kan co lai ti khing in an zumh rua. Tipil petu Johan nih cun Abraham tefa an si kha cu ceilak te in a rak den ko hna khah! Abraham le Lazaruh an um t ii Judahmi caah cun a hmanthlak a fiang khun ve ko lai.
[6]Tuanphung bantuk in an chimmi cu mirum pa zong nih hin min a ngei ve ko an ti i “Neneveh” hi a min a si an ti. David Van Bik, Luka Thawngtha Fianternak , Uk Hnihnak, 51.
[7]William Barclay, 214. Pura biaknak le Kawl nunphung nih Laimi zong hi a kan ciah tuk ve cang i kan pawngkam ah zeidah a cang ti hi a kan hmuhter ti lo. Ka sining le kan tonmi cungah ngaihchiat awk zong a kan theih ter ti lo. Kan thi a kik i zawnruahnak lungthin kha a thi. Kan thin zong a hung kho ti lo. Mizeng le thinghmui zawtnak a ngeimi bang kan nun hi hihnak leiah a thlen cuahmah. Thiltha tuahlo ruang ah Mirumpa bang dantatnak in lai hi tih a nungmi a si hi kan theih a herh ko rua.
[8]Thantlang ah kum 2000 khan Khrihfabu dihlak hnathlaknak in zu an khap. Zu din bu in a thi mi le zu zuarmi chungkhar an thih tikah khrihfaphung in an i vui lo. Zu chuang le zu zuar kha khrihfabu in an phuar hna. An i tinhmi cu kan miphun ah lungfimnak le ziaza tha umseh ti an duh caah a si i thil tha ngai a si ko lai. Asinain zu an doh ning nih ruah awk thil tampi a chuah ter ko. Thil pakhat a fiangmi cu Thantlang ah zu cu a um thiamthiam. Zu ding pa, zu chuang zu zuar pa chung i va pil i a harnak chung in chuahpinak tu kha Lazaruh tuanbia nih a kan chimh duh deuhmi a si hnga maw?
[9]Hi zawn ah ruah awk a ummi cu: Falam ahhin Pa Chia timi mihrut pa a um. Rawl hal a hmangmi a si. Dr. B. Luai Hre te hi hei hal lengmang hna sehlaw a dawh: “Pa Chia, nang hi cu Bawi Jesuh khal na si cawk lo ding,” tiah a ti an ti.
Wednesday, September 8, 2010
Lam le biatak
Johan 14:6: “Kei cu lam le biatak le nunnak ka si. Keimah in dah ti lo cun ahohmanh Pa sinah an phan kho lai lo.”
Khrihfami kan zumhnak le kan tuah sernak ah nawl ngeitu sangbik i kan chiahmi cu Baibal ca hi a si. Cun Baibal ca cu Pathian bia a si caah a palh kho lo i a rawk bal fawn lo ti zong in kan zumh chih fawn. Khrihfa nunzia in a nung maw nung lo ti kan i tahnak fung cu Baibal ca hi a si. Cucaah kan Baibal nih a kan cawnpiak duh taktakmi hi zeidah a si i a chim duh taktakmi hi zeidah a si ti hi fiang tein hlathlai a hau.
Pathian cu ai thleng bal lo i a bia kaa khat zong ai thleng bal lo ti hi Khrihfami kan zumhnak a si. Sihmanhsehlaw minung nunnak, pawngkam le sining, chan tibantuk pawl cu ai thleng zungzal ve. Cu ai thleng lengmangmi chan he ai tlak in kan Baibal hi hrilhfiah le fianter a hau lengmang ve. Kan Baibal hi a palh kho lo. Chan vialte ca tiangin a nguh. Zeicatiah Pathian nih a bia cu a Thaing Thlarau in a humzual caah le a mi hman hna nih Amah Pathian sin lila in an hmuhmi an fimnak hmangin chan he ai tlak ningin kan Baibal kha a na hrilhfiah lengmang ve caah a si. Cucaah kan Baibal ca hi chanthar mit in kan rel lengmang ve a hau. Kan chim cang bangin Pathian bia cu ai thleng lo nain chan ai thlen caah cu ai thlengmi chan he ai tlak in kan Baibal cu hrilhfiah le fianter a si. Cucaah Baibal ca caangkhat khi phun tampi in an hrilhfiah cio. Phun dang in kan chim ahcun Baibal ca caangkhat caah hrilhfiah phun tampi a chuak tawn.
Kan Baibal ca chungah hin theih harmi ca caang tampi an um. Cun phundang piin hrilhfiah sual a fawi tukmi ca caang pawl zong an um fawn. A chim duh taktakmi siloin hrilhfiah sual a fawimi zong an um tawn hna. Atu kan i thimmi ca caang zong hi phun dang piin hrilhfiah sual a fawi ngaingai vemi a si tiah an ti. Zisuh nih “Lam le biatak le nunnak cu keimah hi ka si i keimah in dah ti lo cun ahohmanh Pa sinah an phan kho lai lo” a ti tikah hin Zisuh nih zeidah a chim duh timi hi kan theih fian a herh.
Johan 14:6 rak hrilhfiah cio ning pawl tlawmpal in ka van langh ter ta lai.
(a) Pakhatnak fianterning cu Johan 14:6 hi Bawi Zisuh nih khamhnak kong he pehtlai in a chimmi a si. Zisuh nih, “Lam le biatak le nunnak cu keimah hi ka si. Keimah in dah ti lo cun aho hmanh Pa sin an phan kho lai lo” tiah fiang tein a ti ko caah Bawi Zisuh Khrih a zum lomi pawl si lo le Khrihfa a si lomi pawl cu Vancung khua an kai lai lo. Cucaah kan pawngkam biaknak dang vialte hi Hell ah an tla dih lai. Bawi Zisuh chim lo Pa sin kalnak ding lam a um lo. Cucaah Khrihfa a si lomi vialte Khrihfa ah can ter dih an hau. Cu lawng ah Vancung khua ah an kai lai timi fianterning a si. Cucu Khamhnak kong caah biaceihtu si lo le biakhiaktu (proof text) ah a hmangmi nih fianterning a si. Cucaah Khrihfa biaknak hi midang biaknak nakin a sang deuh i a tling deuh tiah Zisuh nih a chim duhmi a si ko tiah rak hrilhfiah a si. Sihmanhsehlaw Johan 14:6 hi proof text ca in rak tialmi a si lo. Cu caah bia khiaktu Baibal ca caang in kan hrilhfiah ahcun ca tialtu pa duhnak kan nganh lai tiah ruah a si.
(b) Pahnihnak fianterning cu hi tin a si. Johan thawngtha um tu ning zoh ahhin hi thawngtha tialtu pa tinhmi hi Zisuh Khrih nih hi ti bak hin a chim timi nak in Zisuh Khrih cu a ho a si timi Zisuh Khrih kong hrilhfiah (sermon on Jesus) hi si dawh deuh a si. Cucaah hi John 14:6 hi Zisuh kaa chung chuak bia nakin John thawngtha tialtu pa nih Zisuh Khrih cu aho a si timi a fianhnak tu a si i cu bia cu Zisuh Khrih kaa chung chuak bantukin a tial tiah a hrilhfiahmi an um ve. Zeicaahtiah Zisuh Khrih hi zeitik hmanh ah amah zawn lawng a ruat bal lo i amah ca lawngah rian a tuan balmi a si lo, amah le amah hi sang tuk ah ai chia bal lo. Marka 10:17-18 chung i mirum tlangval pa nih, “Nangmah cu saya tha na si” a ti lioah khan “Zeicaah dah saya tha na ka ti. Pathian dah lo cu a thami an um tung lo” tiah Zisuh nih a leh. Cucaah Zisuh hi amah caah ai chim balmi a si lo pinah Johan thawngtha tialtu pa tinhmi hi Zisuh kong hrilhfiah (sermon) deuh a si caah Johan 14:6 hi Zisuh kaa chung chuak bia a si lo men lai, Johan thawngtha tialtu pa nih Zisuh kaa chungah a hei khumh bia a si lai tiah an ti ve. Cucu hrilhfiah ning phun khat a si ve.
(c) A phun thumnak hrilhfiah ning cu biahalnak in an thok. Hi bia hi Zisuh nih zeibantuk lio le caan ah dah a chim? Cun Zisuh zultu hna nih Zisuh kha kan pawngkam biaknak le minung hawi pawl he kan i pehtlaihning zeitindah a si lai tiah an halmi Zisuh nih a lehnak hna a si maw? Cun ramthar rian kan tuannak ah zeitindah kan lungput a si awk a si timi biahalnak lehnak a si maw? timi pawl hi leh an hau. Hi bia halnak pawl kan leh a si ahcun hi sining ruangah Johan 24:6 hi a chuakmi a si lo. Zisuh nih a chim tikah nan pawngkam biaknak dang pawl he nan i pehtlaih tikah hi bantuk lungput nan ngei lai tiah a cawnpiaknak hna a si lo i nan pawngkam a ummi biaknak dang, miphun dang pawl caah tiin a chimmi zong a si fawn lo. Cu nak cun Khrihfa pawl hi a ho te dah an si i zeidah an si timi an sinak kha Judahmi le Greekmi hna hmaiah langh ternak ding ca tu ah a si deuh. A hong chuak tharmi Khrihfa biaknak hi a pawngkam minung le biaknak (the Jews and the Greeks) he zeidah an i dan hleinak a si hnga timi langh ter duhnak caah a si. Cucaah Zisuh nih, “Kei cu lam le biatak le nunnak ka si” a ti tikah hin Khrihfa sinak hi zeidah a si timi a langh ter. Khrihfa timi cu Zisuh Khrih zulhmi lam a zul vemi, Zisuh Khrih cawnpiakmi biatak a cohlang i Zisuh Khrih nih a pekmi nunnak a neitu hna an si timi hi Johan thawngtha tialtu pa nih a langh ter duhmi a si. Cucaah Johan 14:6 hi kan pawngkam miphun dang le biaknak dang pawl caah vanram kainak tahnak fung i kan hman ahcun kan Baibal chim duhmi kan nganh lai ti hi a phun thumnak fianternak a si ve.
(d) A palinak fianterning cu hi Baibal ca caang hi zeiruang ah dah a hong chuah i zei he dah ai pehtlaih? Hi ca caang hlan ah zeidah a ra i zei nih dah a hnu in a zulh? timi biahalnak (immediate setting of the text) pawl kah zohchih in a chuakmi fianternak a si. Baibal ca caang pakhat fiannak ding caah hin a hmai i a ummi bia hna le a hnu in a van zultu bia hna hi an biapi taktak ve. Fiannak ah a bawmtu an si hna. Cun kan Baibal chung i dal (a ngan) pawl le caang (a hme) timi pawl hi catialtu nih tha tein a rak then ciami a si lo. Caan saupi a rauh hnu ah Baibal a zohtu pawl nih an thenmi a si. Catialtu nihcun a dihlak pi hi pakhat in an tial ko. Cucaah Johan 14:6 hi zei nih dah a chuah pimi a si, hi hlan ah zei kong dah a um i a hnu in zei nih dah a zulh ti hi ruah lo awk tha lo a si.
Johan 14:6 he ai pehmi ca caang cu Johan 13 chung i Peter nih, “Bawipa, khoi ka ahdah na kal lai?” tiah a halmi le Zisuh nih, “Ka kalnak dingah na ka zul kho lai lo” tiah a lehnak, Peter nih, “Bawipa, zeiruang ahdah kan zulh khawh lai lo? Nangmah caah cun ka nunnak pek hmanh ka sian dahkaw” tiah Zisuh le Peter biaruahnak in a chuakmi ca caang a si. Hi ka zawn ahhin “lam” timi le “nunnak pek, thihnak, harnak” timi hi then khawh loin an i pehtlai ti a fiang. Cucaah “lam” kan timi cu “siang ngaiin le mah lungtho tein nunnak pek” le “a ca i temhinnak” timi hi a sawh duh. Cucu Zisuh Khrih nih kei cu “lam le biatak le nunnak ka si” tiah a timi a duhnak a si tiah fianter khawh a si ve.
Cucaah cun Johan 14:6 nih hin a chim duh taktakmi hi biaknak dang le zumhnak dang pawl Vancung khua kai le kai lonak kong ceihhmainak nakin Khirhfami hna nunnak caah Khrih nih vailam lei a kalnak lam kha a chim duh deuhmi a si ti khawh a si.
Cu fianternak cu hram lak in Khrih hnu zultu sinak (Discipleship) timi hi ruah ti ka duh deuhmi a si. Judah pawl phung ah “lam” timi hi sullam a nei. Lam timi cu mifim mi hna i an nuncan ziaza (life-styles of the wise), si lo le mi sualmi hna nuncan ziaza (life-styles of the wicked) tinak khi a si. Salm catialtu nih “lam” a ti tikah Pathian duhnak le phungbia hna zulhnak kha a chim duhmi a si (Ps. 119:1, 3; 5:27, 33). Hmunhma pakhatkhat ah a hruaitu lam a ti duhnak a si lo. Cucaah Zisuh nih “lam” ka si a ti tikah hin “hmunhma pakhatkhat kalnak lam lawng siloin amah nih a zulhmi lam khi a chim duhmi a si” ti zongah fianter khawh a si ve.
Cucaah Johan 14:6 hi zultu sinak he tu pehtlaih ter deuh ding a si. Zisuh nih hin hnu zultu sinak ah hin dawtnak le nunnak peknak hi a biapi bik an si i cucu a zulhmi lam zong a si pinah amah a zultu hna ca i a chiahpiakmi lam zong a si ve ti hi a chim duhmi a si. Zisuh nih a zulhmi lam zulh ve lo ahcun Pa sinah phanh khawh a si lo. Zisuh Khrih zong Pa sin a phanh nakding caah a zulhmi lam cu dawtnak le midang ca i i thawinak nunnak hi an si ve. Cu dawtnak he ai thawimi Bia (logos) nih cun biatak a phuan i thihnak a teitu nunnak a pek. Miphun dang le biaknak dang, nunphung dang pawl caah biaceihtu caah chiah piakmi tahfung siloin Pathian lung tlinh khawh nakcaah le Pathian lei kalnak lam cu “dawtnak” le “mi ca i i thawinak” lungthin hi hi ca caang nih a chim duhmi an si deuh. Cucu Khrih nih a zulhmi lam zong a si i a zultu hna zong nih zulh dingin a cawnpiakmi hna lam a si. Cu lam zulhnak nih cun Pa sinah a phak ter hna lai. Biatak an theih lai i zungzal nunnak an hmuh lai. Cucu Khrih hnuzultu sinak taktak cu a si. Khrih hnu zultu hna nih midang he kan i dannak cu dawtnak lungthin kan ngeihnak ah le mi dang rianh duhnak lungthin kan ngeihmi hin kan langh ter awk a si.
Friday, September 3, 2010
Mizaw Damternak
Baibal caang thim: Johan zultu pawl cu a leh hna i, “Va kir u law nan hmuhmi le nan theihmi: mitcaw nih khua an hmuhnak le kebei nih an kal khawhnak le thinghmuimi nih thiannak an hmuhnak le hnachet nih khua an theihnak le a thimi hna nun ter than an sinak le sifakmi hna sin ah Thawng Tha chim a sinak kong kha Johan va chim u.” Luka 7:22
Luka catialtu hi sibawi a si tiah an zumh i mizaw an zawtnak le an damnak kong a tialmi hi a felfai ngai. Luka nih hin mizaw hi a tlawm bik phun riat in an damnak a langhter. Thinghmui[1] ( 5: 12 -14; 17:11 -19), mizeng ( 5:17 ff), kut zeng (6:6ff), a zawmi sal pa damnak (7:1-10), thichuak minu puanki tongh i damnak ( 8:40 ff), ke bei ( 13:10 ff), ke le kut phingmi (14:1-6), le mitcaw awkhlawh ( 18:35 -43) hna hi an si. Pathian nih khuaruahhar a sernak hi Jesuh in a langh tik ahcun mizaw hna lawmhnak le Pathian thangthatnak a si. Khuaruahhar thil pakhat a ser khawh ti vial lawng ah a dong mi a si bal lo. Khuaruahhar thil tuahmi tiang lawng ahhin hei dong sehlaw cucu biaknak dang zong nih an tuah khawhmi a si ve ko hnga. Sihmanhsehlaw khuaruahhar thil Bawi Jesuh nih a tuah tik ahhin Pathian sunparnak caah a si zungzal. Hihi thukpi in kan ruah[2] i kan i nunpi a herhmi a si.
Kan Baibal caang thimmi ahhin mizaw damnak le nun remhnak, sifakmi hna caah thawngtha theihnak kha Jesuh nih Johan bia a lehnak in a langh ter. Damnak a peknak hna ahhin sualnak a ngaihthiamnak[3] he zong Bawi Jesuh nih a pehtlaih ter. Thinlung le pumsa he a pahnih in tlamtling te in an damnak kha a lang. Jesuh velngeih zaangfahnak hi Pathian biakam tlinternak caah a si kha awkir (echo) bang kan hun theih thannak a si i Luka 4:18 chung ah hi kong hi chim a si cang. Isaiah 26:19, 29:18-19, le 35:5-6 chung bia hna kha awkir bang kan hun theih thannak an si.[4] Damnak nih hin thannak le tlinnak aa tinh chih zungzal i cucu nihin khrihfa hna kan phungchimnak a muru zong cu a si.[5] Kan Baibal caang thimmi nih damnak kong i a muru a langhter. Bawi Jesuh a rat hnawhchan, Messiah nih ceunak le zawtnak a damh lainak kong an i hngahhlang tukmi kha a tlinnak a chim. Bia hei cah men le hei chim men kha si lo in mithmuh kuttongh in an hmuhmi kong kha Johan cu a hei chimh ter hna. Vancung Pennak ziaza le sining vialte kha tehte a khaanter hna.[6]
Biahalnak
01. Zawtnak in Jesuh nih an damter tik ahhin na khuaruah a har maw?
02. Zeibantuk khuaruahharnak phun in dah damnak cu na hmuhning a si?
03. Messiah nih zei chung in dah a khamh hna lai ti kha an i hngahhlang?
04. Zawtnak vial lawng maw a damter? Mibu nun tah zeital a remh kun lo maw? Thinghmui a damtermi nih zeidah a chim duhmi a si bik hnga?
[1]Minung hawi a simi kha minung tling i mibu nun chungah a hun khumh thannak, damnak rian Bawi Jesuh nih a tuanmi hi Vancung Pennak ziaza dawh a si. Chiatserhnak kha velngeihnak puan nih a hun zual tik ahcun damnak le lawmhnak a thei a tlaiter. Pumpak ca lawng damnak a si lo i mibu damnak ca tiang a hei thlen (transform) khawh dih.
[2]Sizung i mizaw thla kan va camh tik hna ah Jesuh min in nawl kan pek ti phun in mizaw kip kha an ihkhun in kan thawhter hna ahcun cucu sizung in Pathian nih kan caah khuaruahhar a sernak zei kan rel lo kha a si deuh men ko lai. Khuaruahhar ser fialnak in Pathian hoi hna kan hneksak sual ahcun cucu tih a nung ngaimi zumhnak a si khomi a si.
[3]Pathian vel chung i khumh kan sinak, ngaihthiamnak kan co kha kan damnak a muru a si.
[4]The New Jerome Biblical Commentary, 696 ah tling deuh in rel khawh a si.
[5]Dam tiang vial hi zapi nih cun kan i zaat pi tawn. Dam hnu ah than a herh rih, zawt than nakhnga lo ralrin a herh rih. Cu lam thluan kalnak caah Pathian bia le khrihfa nunzia in cawm a hau.
[6]Scofield Reference Notes nih a fianter ning a si ve. e-Sword chung in lakmi a si.
Luka catialtu hi sibawi a si tiah an zumh i mizaw an zawtnak le an damnak kong a tialmi hi a felfai ngai. Luka nih hin mizaw hi a tlawm bik phun riat in an damnak a langhter. Thinghmui[1] ( 5: 12 -14; 17:11 -19), mizeng ( 5:17 ff), kut zeng (6:6ff), a zawmi sal pa damnak (7:1-10), thichuak minu puanki tongh i damnak ( 8:40 ff), ke bei ( 13:10 ff), ke le kut phingmi (14:1-6), le mitcaw awkhlawh ( 18:35 -43) hna hi an si. Pathian nih khuaruahhar a sernak hi Jesuh in a langh tik ahcun mizaw hna lawmhnak le Pathian thangthatnak a si. Khuaruahhar thil pakhat a ser khawh ti vial lawng ah a dong mi a si bal lo. Khuaruahhar thil tuahmi tiang lawng ahhin hei dong sehlaw cucu biaknak dang zong nih an tuah khawhmi a si ve ko hnga. Sihmanhsehlaw khuaruahhar thil Bawi Jesuh nih a tuah tik ahhin Pathian sunparnak caah a si zungzal. Hihi thukpi in kan ruah[2] i kan i nunpi a herhmi a si.
Kan Baibal caang thimmi ahhin mizaw damnak le nun remhnak, sifakmi hna caah thawngtha theihnak kha Jesuh nih Johan bia a lehnak in a langh ter. Damnak a peknak hna ahhin sualnak a ngaihthiamnak[3] he zong Bawi Jesuh nih a pehtlaih ter. Thinlung le pumsa he a pahnih in tlamtling te in an damnak kha a lang. Jesuh velngeih zaangfahnak hi Pathian biakam tlinternak caah a si kha awkir (echo) bang kan hun theih thannak a si i Luka 4:18 chung ah hi kong hi chim a si cang. Isaiah 26:19, 29:18-19, le 35:5-6 chung bia hna kha awkir bang kan hun theih thannak an si.[4] Damnak nih hin thannak le tlinnak aa tinh chih zungzal i cucu nihin khrihfa hna kan phungchimnak a muru zong cu a si.[5] Kan Baibal caang thimmi nih damnak kong i a muru a langhter. Bawi Jesuh a rat hnawhchan, Messiah nih ceunak le zawtnak a damh lainak kong an i hngahhlang tukmi kha a tlinnak a chim. Bia hei cah men le hei chim men kha si lo in mithmuh kuttongh in an hmuhmi kong kha Johan cu a hei chimh ter hna. Vancung Pennak ziaza le sining vialte kha tehte a khaanter hna.[6]
Biahalnak
01. Zawtnak in Jesuh nih an damter tik ahhin na khuaruah a har maw?
02. Zeibantuk khuaruahharnak phun in dah damnak cu na hmuhning a si?
03. Messiah nih zei chung in dah a khamh hna lai ti kha an i hngahhlang?
04. Zawtnak vial lawng maw a damter? Mibu nun tah zeital a remh kun lo maw? Thinghmui a damtermi nih zeidah a chim duhmi a si bik hnga?
[1]Minung hawi a simi kha minung tling i mibu nun chungah a hun khumh thannak, damnak rian Bawi Jesuh nih a tuanmi hi Vancung Pennak ziaza dawh a si. Chiatserhnak kha velngeihnak puan nih a hun zual tik ahcun damnak le lawmhnak a thei a tlaiter. Pumpak ca lawng damnak a si lo i mibu damnak ca tiang a hei thlen (transform) khawh dih.
[2]Sizung i mizaw thla kan va camh tik hna ah Jesuh min in nawl kan pek ti phun in mizaw kip kha an ihkhun in kan thawhter hna ahcun cucu sizung in Pathian nih kan caah khuaruahhar a sernak zei kan rel lo kha a si deuh men ko lai. Khuaruahhar ser fialnak in Pathian hoi hna kan hneksak sual ahcun cucu tih a nung ngaimi zumhnak a si khomi a si.
[3]Pathian vel chung i khumh kan sinak, ngaihthiamnak kan co kha kan damnak a muru a si.
[4]The New Jerome Biblical Commentary, 696 ah tling deuh in rel khawh a si.
[5]Dam tiang vial hi zapi nih cun kan i zaat pi tawn. Dam hnu ah than a herh rih, zawt than nakhnga lo ralrin a herh rih. Cu lam thluan kalnak caah Pathian bia le khrihfa nunzia in cawm a hau.
[6]Scofield Reference Notes nih a fianter ning a si ve. e-Sword chung in lakmi a si.
Thursday, September 2, 2010
Pu Lian Uk
Salai Peng Za Hnin nih hi bia a vun hal mi cu ruahnak ttha ngai a si I, acung ah lawmh a um ngai. Attachment chung ca pawl zong hi dik hlir te in rel I zuamhrim hna u si. Independent ram tampi nakkau pipu ro kan hmawngtthiam ram kaupi hi kannunnakpeek in khamh hau hrim asi. Asina in Novem 7, 2010 mee thlak lo nak in na run ven khawhtuk mi asi. Curuang ah zeipaoh in hlenthawi nak, zik nawh nak, tthihpheihnak asi zong ah me peek hrim hrim lo ding asi. Riannganpi kan in peek hna laiti cu zuknawh asi.Democracy chan lio ah MP aaa cuh mi pa khat nih adang pakhat kha na MP na ka cuh lo ah cun vuanthawk riannganpi - Mioh-ne yung aphweh hmu nak in nawlngan deuh ngeimi gazetted rank rian kanpeek lai tiah bia arakkam. Curuang ah rianksnpeeklai ar tipa cu thimnak ah atlingna in hip hirisnksnpeeklainakacuh lo ah cun naticaah nawhthuh pee minasianti I, MP in a y tla tthan.
Cubantukrianttuk ttak men ah kasnramkau picu miphundang nih ilakko hnasehh tihnatlaknakmee kan peek ah cun Chinmiphun kan sian lo tuk mi ksanrampi cu chanbiachung dong lo inkansungh thaimi mantuakin cubantuk riasnmencun kanramcu zuar le leirawiding asi lo. Judah iskariat nih tangka 30 ah Bweo Jesyuh arak zuar bantukkha asi ko lai. November thk la ni 7 ni ah chinmipinih meek an pee lo bu Chinmi hnatlak nak um lo in kanram an lak mi cu chanbia chung ah lak tthankhawh claim khawh tthan nak lam tampi a um
Novenber thla ni 7, 2010 nih mee thlak lo ding nachim le mee na thlak lo ruang ah an in tleih citcet hna cu hi November thla thim nak an tuah mi cu phungtling in vulei cung le chanbia nih a pawm ti lai lo. Free and fair election nan tuah lai UN zongnih antimi hna hi Kwl holh in “Palu pian” an thanh mi cu nantheih cio ko. An in tleih hnaah cun an thimnak tuah mi phungtling asi ti lai lo ti an phanhg lai i fawite in an in tlai ngam hna lai lo. An in tleih cit cet hna cu hi mee nan peek lo ah cun tleih nan si dih lai ti mipi tthihpheihnak ah aa chuah ding khia si. Cu caah an thimnak cu vuleicung le chanbia chung ah phungtling thimnak a si ti lai lo. Cu caa 2008 Kawlrambupi uknak phunghram zong phungtling asi ti lai lo I a ttha chin chin mi asi.
Thawng tlak ttih hla u, Thawngtlak cu “ba wah tek ka to” ti asi. Bochoke Aung San chan ah “phahsah pah lah pauh sah htawng chauk- lah” an rak ti. Kan mahnan pa le zong 1972 ah an tleih kho ti kan theih ko bu ah Chinram cu Kawlmi kut chung tlak loding khamh duh ah Ne Winnih aduh lomi federal uknakphung tthiamtthiam Chin mipi ai awhtu ruahnak pee 150 nih za ah za 100% in ruah nak kan rak khin khawh. Sawmnga renglo an kan tleih ve. Cucaah Chinram nih 1974 uknakphunghram mee an peekmi mee cu an kan tlei mi kha hitin federal nan duh cio ah cun kan in tleih hna lai tiah htihpheihnak ah an hman mi asi caah 1974 uknakphunghramcu Chin mi nih an pawm tiah chanbischung ah phung tling in ti khawh mi asi ti lo.
Cu ruang ah an in tleih hna le thawng an in thlak hna paoh ah cun tthihpheih nak nawh thuh peeknak, hlenthawi nak a si lai caah thimnakphungtling in vuleicung nih an co hlan piak hna lai lo. Cu caah Novem thla ni 7 ni khat te mee na va peekmi nih zei hmanh nih a cawk khawh lo mi vuleicung miphuntampi nih an ingeih kho lo mi hi kanram a kau tuk na khamh khawh khia si. Cucaah cutluk vuikhat te mee peek loruang I narakmkmnanasmiphunnakhamhkhawh nakman sung cu ka ram ika hlaw sianghrimlo ti in ruah hau asi. Mee pee hrimhrim hlah u si. Thangsui Nivung lihnak hlennak nih Chin mikan mawlh kho hrimhrim hlah she.. Damte in,. Lnk.
Cubantukrianttuk ttak men ah kasnramkau picu miphundang nih ilakko hnasehh tihnatlaknakmee kan peek ah cun Chinmiphun kan sian lo tuk mi ksanrampi cu chanbiachung dong lo inkansungh thaimi mantuakin cubantuk riasnmencun kanramcu zuar le leirawiding asi lo. Judah iskariat nih tangka 30 ah Bweo Jesyuh arak zuar bantukkha asi ko lai. November thk la ni 7 ni ah chinmipinih meek an pee lo bu Chinmi hnatlak nak um lo in kanram an lak mi cu chanbia chung ah lak tthankhawh claim khawh tthan nak lam tampi a um
Novenber thla ni 7, 2010 nih mee thlak lo ding nachim le mee na thlak lo ruang ah an in tleih citcet hna cu hi November thla thim nak an tuah mi cu phungtling in vulei cung le chanbia nih a pawm ti lai lo. Free and fair election nan tuah lai UN zongnih antimi hna hi Kwl holh in “Palu pian” an thanh mi cu nantheih cio ko. An in tleih hnaah cun an thimnak tuah mi phungtling asi ti lai lo ti an phanhg lai i fawite in an in tlai ngam hna lai lo. An in tleih cit cet hna cu hi mee nan peek lo ah cun tleih nan si dih lai ti mipi tthihpheihnak ah aa chuah ding khia si. Cu caah an thimnak cu vuleicung le chanbia chung ah phungtling thimnak a si ti lai lo. Cu caa 2008 Kawlrambupi uknak phunghram zong phungtling asi ti lai lo I a ttha chin chin mi asi.
Thawng tlak ttih hla u, Thawngtlak cu “ba wah tek ka to” ti asi. Bochoke Aung San chan ah “phahsah pah lah pauh sah htawng chauk- lah” an rak ti. Kan mahnan pa le zong 1972 ah an tleih kho ti kan theih ko bu ah Chinram cu Kawlmi kut chung tlak loding khamh duh ah Ne Winnih aduh lomi federal uknakphung tthiamtthiam Chin mipi ai awhtu ruahnak pee 150 nih za ah za 100% in ruah nak kan rak khin khawh. Sawmnga renglo an kan tleih ve. Cucaah Chinram nih 1974 uknakphunghram mee an peekmi mee cu an kan tlei mi kha hitin federal nan duh cio ah cun kan in tleih hna lai tiah htihpheihnak ah an hman mi asi caah 1974 uknakphunghramcu Chin mi nih an pawm tiah chanbischung ah phung tling in ti khawh mi asi ti lo.
Cu ruang ah an in tleih hna le thawng an in thlak hna paoh ah cun tthihpheih nak nawh thuh peeknak, hlenthawi nak a si lai caah thimnakphungtling in vuleicung nih an co hlan piak hna lai lo. Cu caah Novem thla ni 7 ni khat te mee na va peekmi nih zei hmanh nih a cawk khawh lo mi vuleicung miphuntampi nih an ingeih kho lo mi hi kanram a kau tuk na khamh khawh khia si. Cucaah cutluk vuikhat te mee peek loruang I narakmkmnanasmiphunnakhamhkhawh nakman sung cu ka ram ika hlaw sianghrimlo ti in ruah hau asi. Mee pee hrimhrim hlah u si. Thangsui Nivung lihnak hlennak nih Chin mikan mawlh kho hrimhrim hlah she.. Damte in,. Lnk.
Wednesday, September 1, 2010
Chinram hi mi kut ah chan hrim hlah usi.
Pu Lian Uk
Carelmi u le nau le hna:
Vote peek le peek lo kong ah lobby ti mi mee thla ko usi ti zong in siseh, mee thla hlah u si ti zong in siseh mi sawm khawh phung cu politics tuah ti mi cu a si. An ttah bu zong in Nov. 7 ah mee thla hrimhrim hlah u an in ti khawh hna I, an nih bu zong in mee thla hrimhrim usi ti an in sawm khawh hna. Mah cu freedom of expression timi democracy phung asi. De mocracy phung nih freedom of speech- zalongte in biachimkhawh nak long a pe lo. Freedom of expression zong – zalong te in duhnak, duh lonak aphunphun in langh ter khawh asi. “Mee pee hrimhrim” u si , ,”meepee hrimhrim hlah usi” ticu an zumh ning an ibia tak ning kha bia hmual ngei kho ding in an chim mi asi .Cu caah freedom of speech le freedom of expression ti mi zalongte in chim dingle langh ter ding chung ah an um dih.
Asina in mi an chim paoh khan hoi nih an chim an tuah cio ti phun in zuanzam lo in, sawmnak bia an chimmi an ibia tak ning le an chim mi a dik ning a dik lo ning an langh ter mi an chimmi kha mah nih biatak te in in rak ruah ve in mah nih adik dik lo ti kha ifian ning in tuah ding a simi cu democracy nih nawl a peekmi asi ve. Ni uhrin covo mahte nih nawlngeih mi cu asi
Asina in mee na thlak hrim hrim lo ah cun kan tuk lai, kan vel lai ti bantuk tthih pheih nak, zik nawh tangka phalh nak, hlenthawi nak in tuahmi cu democracy nih apawm lomi hrim asi. ThangSui bantu k Nivungbantuk hin mi ke hleng phelh ning, rawiphiar ning , tthihpheih ning ziknawh ning longte in mee hmuh ding a kawlmi hrim cu dictator zia tha lo an si. Cucaah atu lio ThangSui nih ni Nov 7 ah mee kan thla u atimi a ttanpi tu paoh hi Thang sui le Ne win nih an mawlh khawh mi hna long te ah ruah fawi ngai an si.
Cu chapchap lo ah hi tluk mi ttha lo mi athat mi, dahmiah a ttaih mi an tuah mi hmuh na raw raw in Thang Sui a porh le a tthatnak achim kho mi hna anrak um hrim hi Thangsui hi tuphaw aa eih mi cenghngia asining theih lo in amawlh khawh cikcek mi hna an si ti hngalhnak asi. Atu ah UN nih” Crime against humanity” timi vuleicung sualnak sang bik minung sinak arawkmi hna misual chia hrubik si nak hmanh in an sual nak hlat tlak in an hmuh mi Thangsui le a zultu hna cu an thiltuah mi mi hlennak longte asi. An tthat nak a um mi cikpak zong cu tuphaw aa eih mi cenghngia an sinak asi ti hngalh ttha hrim asi.
Cu caah an tthatnak chim cu chim lo, an tthat loning mi ttha lo ttih nung mi an si nak tu khi hmuh dih ding can asi. Cambodia ah mipi millions in arak that mi hna an hruai tu Polpot hi tuphaw eih thiam ceng hngia anun aa nem ter mi mi ttha tuk ti an chim i amah afialchukcho mi a kut toi arian ttuntti mi ramhruai tu hna hi “crime againt humanity” minung sinak a hrawk mi misual ti in sual an peek dih hna. Polpot zong an tleih khawh hlan ah thi hlahseh law crime against humanity in sualpeek ding asi. Millions in mi athat mi cu tuphaw aa eih mi cenghngi cu an tthatnak chimman a um lo mi asi.
2010 thimnak ah aa pee ding pawl hi peng le tlang ah mipi nih an pumpak mi ttha ti in an zumh mi hna kha Thang Sui party USDP nih an lak hna. Cu ithimding I an lak mi hna mi ttha pawl nih mi ttha an n sibantuk in an party bia kan al ah cun ThangSui nih azultu pawl kha an kan tleih ter hna lai ti ttih hu in thimnak ah aa pee mi hna ngot an sit e lai. Cu bantuk mipi nih pumpak mi ttha an ti mi hna kha nga sio tik ah nga hlen nak sio ah cangcel kan tar piak bantuk in mipi thinlunghlennakle fir nak caah cangcel kan tarh bang an tar mi hna cu an si.
Cutik ah mipi nih anmah pumpak tthatnak bochan in mee an peek lai. Cu tik anmah mi ttha hna mee an peek hna thawng in , 2008 uknak phunghram kha kan hna tlakpi kan duh ti in mee peek ah acang lai. cCutik ah 2008 uknakphunghram cu 2010 thimnak ah mipi nih mee an peek nak hna thawng in amah te Kawlram uknak phunghram phungtling asi ti in vulei cung ram nih kan pawmpi hna seh ti khi an rawi mi asi. Cu bantuk hlennak cu democracy phungnih a pawm mi asi hrim lo. Cu caah tawite in kanchim ah cun hi Nov. 7 ni ah mee pek hrimhrim hi democracy ka tanh ko ati mi caah a linglet in Dictator Thang Sui duhnak zulh asi timi hi theih hrim awk a bia pi ngai.
1962 Nivung nih mipi thim mi cozah hruaitu vialte zan ttim khuamang ah Nivung zultu ralkap nih an lu le meithal hmuahchih in dahmiah an ttaih hna I ram uknak nawl a lak hnu ah ca le bia aleng mi vialte hi lih le hlenthawinak longte chung ah a tthang mimi no atu kum 50 tawi nih fak pi in Nivung le Thangsui mihlennak mi leirawinak nih akan mawlh sual maw ti icek leng mang hau asi.
Chinram kau pi cu Mirang nih kan ramchung in lamsial ding an duh mikha kan pipu nih anrak onh hna lo caah an vunchim. Fawite in an tei ve hna locaah cuchan lio uktu vialte kha nan mah le ukmi le nanmah le bawiuk tu sinak cio in nan i-uk ko lai I, Mirang kha cu ngunkhuai long nan kan peek lai anti mi hna kha kanram cu kanmah in kan I uk rih ah cun kan ramri a him ko caah ngunkhuai cu kan in peekko hna lai an ti I ralremnak an tuah.
Cu hnu ah Chinram chung ah duhpaoh in Kawl zong Kala zong, Chinram leng miphundang zong Chinrram chung duh paoh in luh khawh lo ding upadi kha inner line permit ti in an rak tuah chih. Cuti cun Chinram kha miphundang nih chuh khawh lo ding upadi an raktuah pi hna.
Mirang a kir tik ah mahte in Chinramcu chanthar uknak aa uk kho rih lo mi an si sual lai tiah mahte in i-uk khawh ding cawnpiak pah ukchung in mahte in an I-uk khawhcang ti ni ah independence in UN nih peek ding asi mi UN Trusteeship system ah rak i-ukter chungding asi cang.
Cu lio ah UN Trusteeship i nan um ding bantuk in Kawl he independence nan lak zong ah namah te in nanram I uk khawh ve nak a um tthiam lai ti in General Aung San nih a lem hna. Asawm ning hna in an mah in uknak i-tuah khawh awk an I zumh khawh awk ah Kawl he indepencence lak tti in kan mah ram kanmah te I uknak asi lo ti nan ruah ah cun kum 10 hnu ah Kawlram in chuah in, independence in nan um kho tthan ko ti tiang in arak lem hna. Cu ruang ah ramkomhmi uknakphung in mahte in Chinram nih iukkhawhnak a um ah cun attha anti I, Panglong ah hoi dang Kachin, Shan he min an thut I, Chinram ning te in iuk tthan asi.
Chin Special Division an rak ti na in zeitik can paoh ah mah te uk khawhmi kong tam deuh in lak khawh awk caah Chin Affairs Council an tuah I Chin Affairs Council hna tlak lo mi Kawlmi ram i hmanmi upadi Chinram ah hman khawh a rak si lo.
Nivung nih 1962 ah hriamnam hmuahchih damiah ttaih in Chinramcu Kawlmi ram ah a raklak ve. Cu ti damia ttaih in miram lak cu vuleicung democaracy le UN phung he aa kalh caah UN phung le democracy phung in phungtling arak si lo.
Chin miphun kan ramcu Kawl mi kut ah hna tla te in kan pek ti referendum ah Chinmipi nih mee pekter nak long in Chinram cu Kawlmi ram ah acang kho mi asi. Cu ruang ah Nivung – Thangsui nih Kawlram bupi uknak cu rampak uknak in Kawlmiram asicang ti in uknak phunghram ah ttial an duh .
1974 ah Nivung nih cu tin referemdum ah Chinramkha Kawlmiramuk in uk awk rampak uknak phunghram ttial a rak zalh. Cu lio ah Chinram in cu uknak phunghram kong ruahnak apee mi an za pi 150 nih zaah za nih federal uknak phung in Kawlram bupi uknak phung hram ttial duhnak ruahnak an peek. Cu ruahnak peknak he aa peh tlaimi vialte cuchan lio ramuk nak a tlaitu bikuknak leitlai mi Lairam officer tam pi, ralkap bawi tampi, cachim rianttuansang pawl, Silei thiamnakngei Doctor tampi, Sih-ni tampi, university siangngakchia tampi le Laikhua um an za te 50 ringlo vuikhatte ah an rak tleih hna.
An kan tleih khawh ti thei ko na in Chimram kha Kawlmi ram in ukding an ruah khawh lo ruang ah chanbia ah kan ram mikut ah peek kan duh hrim lo mi roling in te chin fa -par nih kanmah bang knn ram hi mikut ah kan hnatlakte in rak pee hna hlah seh ti ruah ah Kawlmi ram ah Chinram ser lo ding cu humhim nak an rak tuah mi asi. Cu vialte an tleih hnu hna ah Nivung nih referendum mipi mee peek nak atuah mi cu Chinram hi Kawlmi ram ah ser ding ka timh mi nan duh lo ah cun hi ka tleih mi hna bantuk in kan tleih hna lai ti in atleih mi hna kha mipi tthihpheihnak caah arak tleih mi hna asi.
Cu ruang ah Chinrram mipi nih 1974 ah Chinram cu Kawlmi ram ah Nivung nih a ser mi mee rak peek mi paoh tthih pheih ruang ah ttih hu in peek mi mee asi . Cu caah democracy phung in phungtling asi lo I, 1974 uknakphunghram cu Chinmipi telh in an duh lonak 1988 ah lamzawh an au cio caah an mah ralkap cozah lila nih General Saw Mawng chan ah an hrawh cang. Cucaah atu liote ah kanram Chinram cu Kawlkut ah upadi ningte ah a phan rih lo. Kawlrambupi chung ah Chinram a umhi ralkapcozahnih hrian mnam he chin mipi hnatlak nak um lo in a lak ruang sawh sawh ah Kawlralkap uknaktoi ah a um bia khi a si. Chinram nih ralkap cozah kuttoi a um mi hi upadi phungtling asi hrim lo.
2008 Nargis thlichia ruang ah mipi arunrun in an thih I, rungrul cangcel saram thi ruak bang ruakfim khawhcawk lo in minungfa ruak lo bang a hlawnh in an hlawnh an thlet mi hna afah ning pi kha rammi ngeihchiat khuaruah har can tuk arak si, Asina in kha bantuk mipi ngeihchiat khuaruahhar vansan can kha lih le hrawkhrol ttawnnak caah canttha ah Kawlralkapcozah nih an lak I mipi nih mee an peek lomi pi kha mipi 100 ah 92% nih 2008 uknak phunghram hi mipi nih duhnak mee an peekti lih ttawn in vuleicung ah anthanh. Vuleicung nih an zum hna lo I an pompi hna lo. Cu caah 2008 Kawlram bupi uknak phung hram ah Chinram,Kachinram le Shanram etc.. vialte Kawlmi ramah anser nak rampak uknak phunghram cu atu ah phungtling asi rih lo.
Cucaah Thangsui le milip mi-hlenhnak longte in ram a ukmi azultu hna nih Chinmi nih Chinram hi an hnatla te in Kawlkut ah kan peek ti khawh nak lam in hlennak an tuah. Cu hlen nak an tuah ning cu 2010 thimnak ah mi ttha pawl kha mipi caah cangcel nga kantarh piak bang mee peek ding ah an vun tar cang hna . Tahchunhnak ah: Mipi nih cun Pu Hmuh Thang le Pu Ngunhram cu mitthangai pa hnih tiah MP caah mee kan pee hna tiah Pu Hmuh Thang le Pu Ngunhram kha mee kan peek hna an ti ko hnga. A sina Pu Hmuh Thang le Pu Ngun Hramme nan peek mi hna cu 2008 uknak phung hram chung ah Chinram kha Kawlkut ah kan hna tla te in kan peek nan ti nak asi cang an ti lai I, Chinmi chanbia(history) chung ah Chinram cu Chinmi nih hnatlaknak peekmi in Kawlkut a phan ko cang lai. Ne winle Thangsuinih Chinram minih phungtlingte in anmah chinmimipi hnatlate in Chinram cu Kawlkut ah kanpeekkanchanh canghna tiin an pei an bengh lai I, chanl e za a um Kawlmiram ah chinram cuan uk ko canglai.
Chinram kha Kawl lei nih ramri det cu kan duh hrim lo. Gangaw le Haka kar ram ri, Kalemyo le Tedim-Tonzang kar Rullu tlang thil mansung Cromite chuahnak ah, cu hmun chuh duh in Chinram ri kha anvun en mi ramri cuh nak, Mindat le Kyauk-htuh kar lak ramri ah, Kanpetlet le Saw kar ah ramri ah Kawllei in Chinmramchung ah ramri tung an vun thawn I , Chinmi nih Kawl lei ramri vun en le det kha an duh hrim lo. Cu caah Kawl nih Chinram chungah ramri tung an vunthawn ah cun Chinmi nih ramri tawn hmun ah an tthial tthan leng mang ve ti mi a um.
Ramt ridet hmanh kanduh lo ah cun zeiruang ah dah kan rampum puluk cu November ni 7, 2010 ni ah cun Kawlkut ah aza pi peek dihding cu mipi nih mee kan peek lai. Pee hrimhrim awk asi lo.
U le nau hna 1990 ah Kawlnu nih “Bee hne lee, nga kah Daw Suu koe mee pe da Chin amat pee da phit da le” ati tibantuk in zei ruang ah dah Thantlang peng mipi nih Pu Hmuh Thang le Pu Ngunhram mee peek mi cu Chinram kha kan hnatla te in Kawlkut ah kanpeek ti cun an kan hlen khawh lai. I hlenter hna hlah u si. Chinmi pa pakhat nih Kawl holh inphung chimmi Chinmi holh in arak leh lio ah Kawl holh in “Satan ma-nah ha kauh-cit sin lee de” ti Kawlholh in achimmi cu “Satan pen Kawl ngian nei hi” Satan cu Kawl ngian a ngei “ ti arak leh piak mi kha ruat u. Cucaah Pu Hmuh Thangle Pu Ngunhram mee peeksi lo in Chinramkha Kawlkut ah peekter ding ankanhlen micu ihlenter khawh lo ding in Nov. 7, ni ah zeimee hmanh peek loding bakcu Chinmicaah lamttha bik a ummi asi. Culamttha cu zul dihhna usi!!
Nivungte Thangsui te cu Kawlmi lak ah tlangcungmiphun hrawh a kan rawitu bik mi an si tik ah an Sejtan ngian anchuah mi hi zeitlukin dah a ker kawi ruat hmanh u. Pu Hmuh Thang le Pu Ngun hram mee peek mi hna cudah kaw, Thantlangram pi , kan Lairampi hi Kawlnih nanmah Kawl nanram ah iser in cang u law kan nih Chinmi cu ramngei lo kanramcia ah Kawlram ah apemchawm mi mipem sinak maw Kawlsal tang zongin nan kanchiah zong ah nan sal kan si ko lai ti mi mee peek I aacankhawh ning cu ruat u, a kerkawining hlennak asi.
Minit pakha te nikhat te zong Chinram cu Kawlkut ah peek hgrimhrimawk asi lo. Kanpipu chan in ni hin ni tiang chinmiphun ram le miphun adaw taktak mi nih kanramcu Mirangkut zong Kawlkut zong ah anrak pee siang an rak pee duh hrim lo. Nivung le Thang sui mawlnak doctrine nih Hmaing a-yaih mi hna a mawlh cang mi hna long nih November thla ni 7, 2010 ni ah Chinram hi azapi Kawlkut ah peecang hna u si an in ti mi hna hi Thangsui-Nivung mawlh nak lungmih nak si a ding mi long an si kho hna.
Anmah Kawl party 1990 lio 85% mipi nih mee an rakpeek mi Daw suu ho mi NLD hmanh nih November ni 7 ni thimnakcu boycott tuah in mee kan pee lai lo n ti mi cu, Chinmi nih zei khuasual kan ruah caah dah Thangsui hlennak in le a duhnak cu kanzulh piak lai!! Thangsui nih keimah duh ning tuah hna seh ti in ami hlennak le ami rawi nak tlungchung khorchung ahcun tla hrimhlan usi.
Kan pipu Hmawng-tthiam mi kan Chinram hi atu hmanh ah 14000 sq.miles independent ram tampi nak kau kan pipu ro kan Chinram kan Lairam cu Kawl kut ah nikhat minit pakhat zong pek kan sian ti hnatlaknak in pee hrimhrim hlah u si!!
Chinram le Chinmiphun asiang lo mi a daw tuk mi vialte nan ram le nan miphun tleih channak dawtnak langh ter hrimhrim nak ah November thla 7, 2010 ni ah azei ti lam hmanh in mee peek mee thlak lo ding le inn ah I-erh dih nak in maw, mah duhnak hmun ah nuamnak in kalding maw rak rawive cio ko u.
Thang sui le Nivung chaun vinist doctrine nih amawlh cangmi hna seihtan tukforh nak a pel hmanh ngai hlah u. “Satan mah nah ha kauh cit sinle de” timi cu Satan pen Kawlngian nei hi ti cu rak ichingchiah peng u. Damte in, Lnk.
Carelmi u le nau le hna:
Vote peek le peek lo kong ah lobby ti mi mee thla ko usi ti zong in siseh, mee thla hlah u si ti zong in siseh mi sawm khawh phung cu politics tuah ti mi cu a si. An ttah bu zong in Nov. 7 ah mee thla hrimhrim hlah u an in ti khawh hna I, an nih bu zong in mee thla hrimhrim usi ti an in sawm khawh hna. Mah cu freedom of expression timi democracy phung asi. De mocracy phung nih freedom of speech- zalongte in biachimkhawh nak long a pe lo. Freedom of expression zong – zalong te in duhnak, duh lonak aphunphun in langh ter khawh asi. “Mee pee hrimhrim” u si , ,”meepee hrimhrim hlah usi” ticu an zumh ning an ibia tak ning kha bia hmual ngei kho ding in an chim mi asi .Cu caah freedom of speech le freedom of expression ti mi zalongte in chim dingle langh ter ding chung ah an um dih.
Asina in mi an chim paoh khan hoi nih an chim an tuah cio ti phun in zuanzam lo in, sawmnak bia an chimmi an ibia tak ning le an chim mi a dik ning a dik lo ning an langh ter mi an chimmi kha mah nih biatak te in in rak ruah ve in mah nih adik dik lo ti kha ifian ning in tuah ding a simi cu democracy nih nawl a peekmi asi ve. Ni uhrin covo mahte nih nawlngeih mi cu asi
Asina in mee na thlak hrim hrim lo ah cun kan tuk lai, kan vel lai ti bantuk tthih pheih nak, zik nawh tangka phalh nak, hlenthawi nak in tuahmi cu democracy nih apawm lomi hrim asi. ThangSui bantu k Nivungbantuk hin mi ke hleng phelh ning, rawiphiar ning , tthihpheih ning ziknawh ning longte in mee hmuh ding a kawlmi hrim cu dictator zia tha lo an si. Cucaah atu lio ThangSui nih ni Nov 7 ah mee kan thla u atimi a ttanpi tu paoh hi Thang sui le Ne win nih an mawlh khawh mi hna long te ah ruah fawi ngai an si.
Cu chapchap lo ah hi tluk mi ttha lo mi athat mi, dahmiah a ttaih mi an tuah mi hmuh na raw raw in Thang Sui a porh le a tthatnak achim kho mi hna anrak um hrim hi Thangsui hi tuphaw aa eih mi cenghngia asining theih lo in amawlh khawh cikcek mi hna an si ti hngalhnak asi. Atu ah UN nih” Crime against humanity” timi vuleicung sualnak sang bik minung sinak arawkmi hna misual chia hrubik si nak hmanh in an sual nak hlat tlak in an hmuh mi Thangsui le a zultu hna cu an thiltuah mi mi hlennak longte asi. An tthat nak a um mi cikpak zong cu tuphaw aa eih mi cenghngia an sinak asi ti hngalh ttha hrim asi.
Cu caah an tthatnak chim cu chim lo, an tthat loning mi ttha lo ttih nung mi an si nak tu khi hmuh dih ding can asi. Cambodia ah mipi millions in arak that mi hna an hruai tu Polpot hi tuphaw eih thiam ceng hngia anun aa nem ter mi mi ttha tuk ti an chim i amah afialchukcho mi a kut toi arian ttuntti mi ramhruai tu hna hi “crime againt humanity” minung sinak a hrawk mi misual ti in sual an peek dih hna. Polpot zong an tleih khawh hlan ah thi hlahseh law crime against humanity in sualpeek ding asi. Millions in mi athat mi cu tuphaw aa eih mi cenghngi cu an tthatnak chimman a um lo mi asi.
2010 thimnak ah aa pee ding pawl hi peng le tlang ah mipi nih an pumpak mi ttha ti in an zumh mi hna kha Thang Sui party USDP nih an lak hna. Cu ithimding I an lak mi hna mi ttha pawl nih mi ttha an n sibantuk in an party bia kan al ah cun ThangSui nih azultu pawl kha an kan tleih ter hna lai ti ttih hu in thimnak ah aa pee mi hna ngot an sit e lai. Cu bantuk mipi nih pumpak mi ttha an ti mi hna kha nga sio tik ah nga hlen nak sio ah cangcel kan tar piak bantuk in mipi thinlunghlennakle fir nak caah cangcel kan tarh bang an tar mi hna cu an si.
Cutik ah mipi nih anmah pumpak tthatnak bochan in mee an peek lai. Cu tik anmah mi ttha hna mee an peek hna thawng in , 2008 uknak phunghram kha kan hna tlakpi kan duh ti in mee peek ah acang lai. cCutik ah 2008 uknakphunghram cu 2010 thimnak ah mipi nih mee an peek nak hna thawng in amah te Kawlram uknak phunghram phungtling asi ti in vulei cung ram nih kan pawmpi hna seh ti khi an rawi mi asi. Cu bantuk hlennak cu democracy phungnih a pawm mi asi hrim lo. Cu caah tawite in kanchim ah cun hi Nov. 7 ni ah mee pek hrimhrim hi democracy ka tanh ko ati mi caah a linglet in Dictator Thang Sui duhnak zulh asi timi hi theih hrim awk a bia pi ngai.
1962 Nivung nih mipi thim mi cozah hruaitu vialte zan ttim khuamang ah Nivung zultu ralkap nih an lu le meithal hmuahchih in dahmiah an ttaih hna I ram uknak nawl a lak hnu ah ca le bia aleng mi vialte hi lih le hlenthawinak longte chung ah a tthang mimi no atu kum 50 tawi nih fak pi in Nivung le Thangsui mihlennak mi leirawinak nih akan mawlh sual maw ti icek leng mang hau asi.
Chinram kau pi cu Mirang nih kan ramchung in lamsial ding an duh mikha kan pipu nih anrak onh hna lo caah an vunchim. Fawite in an tei ve hna locaah cuchan lio uktu vialte kha nan mah le ukmi le nanmah le bawiuk tu sinak cio in nan i-uk ko lai I, Mirang kha cu ngunkhuai long nan kan peek lai anti mi hna kha kanram cu kanmah in kan I uk rih ah cun kan ramri a him ko caah ngunkhuai cu kan in peekko hna lai an ti I ralremnak an tuah.
Cu hnu ah Chinram chung ah duhpaoh in Kawl zong Kala zong, Chinram leng miphundang zong Chinrram chung duh paoh in luh khawh lo ding upadi kha inner line permit ti in an rak tuah chih. Cuti cun Chinram kha miphundang nih chuh khawh lo ding upadi an raktuah pi hna.
Mirang a kir tik ah mahte in Chinramcu chanthar uknak aa uk kho rih lo mi an si sual lai tiah mahte in i-uk khawh ding cawnpiak pah ukchung in mahte in an I-uk khawhcang ti ni ah independence in UN nih peek ding asi mi UN Trusteeship system ah rak i-ukter chungding asi cang.
Cu lio ah UN Trusteeship i nan um ding bantuk in Kawl he independence nan lak zong ah namah te in nanram I uk khawh ve nak a um tthiam lai ti in General Aung San nih a lem hna. Asawm ning hna in an mah in uknak i-tuah khawh awk an I zumh khawh awk ah Kawl he indepencence lak tti in kan mah ram kanmah te I uknak asi lo ti nan ruah ah cun kum 10 hnu ah Kawlram in chuah in, independence in nan um kho tthan ko ti tiang in arak lem hna. Cu ruang ah ramkomhmi uknakphung in mahte in Chinram nih iukkhawhnak a um ah cun attha anti I, Panglong ah hoi dang Kachin, Shan he min an thut I, Chinram ning te in iuk tthan asi.
Chin Special Division an rak ti na in zeitik can paoh ah mah te uk khawhmi kong tam deuh in lak khawh awk caah Chin Affairs Council an tuah I Chin Affairs Council hna tlak lo mi Kawlmi ram i hmanmi upadi Chinram ah hman khawh a rak si lo.
Nivung nih 1962 ah hriamnam hmuahchih damiah ttaih in Chinramcu Kawlmi ram ah a raklak ve. Cu ti damia ttaih in miram lak cu vuleicung democaracy le UN phung he aa kalh caah UN phung le democracy phung in phungtling arak si lo.
Chin miphun kan ramcu Kawl mi kut ah hna tla te in kan pek ti referendum ah Chinmipi nih mee pekter nak long in Chinram cu Kawlmi ram ah acang kho mi asi. Cu ruang ah Nivung – Thangsui nih Kawlram bupi uknak cu rampak uknak in Kawlmiram asicang ti in uknak phunghram ah ttial an duh .
1974 ah Nivung nih cu tin referemdum ah Chinramkha Kawlmiramuk in uk awk rampak uknak phunghram ttial a rak zalh. Cu lio ah Chinram in cu uknak phunghram kong ruahnak apee mi an za pi 150 nih zaah za nih federal uknak phung in Kawlram bupi uknak phung hram ttial duhnak ruahnak an peek. Cu ruahnak peknak he aa peh tlaimi vialte cuchan lio ramuk nak a tlaitu bikuknak leitlai mi Lairam officer tam pi, ralkap bawi tampi, cachim rianttuansang pawl, Silei thiamnakngei Doctor tampi, Sih-ni tampi, university siangngakchia tampi le Laikhua um an za te 50 ringlo vuikhatte ah an rak tleih hna.
An kan tleih khawh ti thei ko na in Chimram kha Kawlmi ram in ukding an ruah khawh lo ruang ah chanbia ah kan ram mikut ah peek kan duh hrim lo mi roling in te chin fa -par nih kanmah bang knn ram hi mikut ah kan hnatlakte in rak pee hna hlah seh ti ruah ah Kawlmi ram ah Chinram ser lo ding cu humhim nak an rak tuah mi asi. Cu vialte an tleih hnu hna ah Nivung nih referendum mipi mee peek nak atuah mi cu Chinram hi Kawlmi ram ah ser ding ka timh mi nan duh lo ah cun hi ka tleih mi hna bantuk in kan tleih hna lai ti in atleih mi hna kha mipi tthihpheihnak caah arak tleih mi hna asi.
Cu ruang ah Chinrram mipi nih 1974 ah Chinram cu Kawlmi ram ah Nivung nih a ser mi mee rak peek mi paoh tthih pheih ruang ah ttih hu in peek mi mee asi . Cu caah democracy phung in phungtling asi lo I, 1974 uknakphunghram cu Chinmipi telh in an duh lonak 1988 ah lamzawh an au cio caah an mah ralkap cozah lila nih General Saw Mawng chan ah an hrawh cang. Cucaah atu liote ah kanram Chinram cu Kawlkut ah upadi ningte ah a phan rih lo. Kawlrambupi chung ah Chinram a umhi ralkapcozahnih hrian mnam he chin mipi hnatlak nak um lo in a lak ruang sawh sawh ah Kawlralkap uknaktoi ah a um bia khi a si. Chinram nih ralkap cozah kuttoi a um mi hi upadi phungtling asi hrim lo.
2008 Nargis thlichia ruang ah mipi arunrun in an thih I, rungrul cangcel saram thi ruak bang ruakfim khawhcawk lo in minungfa ruak lo bang a hlawnh in an hlawnh an thlet mi hna afah ning pi kha rammi ngeihchiat khuaruah har can tuk arak si, Asina in kha bantuk mipi ngeihchiat khuaruahhar vansan can kha lih le hrawkhrol ttawnnak caah canttha ah Kawlralkapcozah nih an lak I mipi nih mee an peek lomi pi kha mipi 100 ah 92% nih 2008 uknak phunghram hi mipi nih duhnak mee an peekti lih ttawn in vuleicung ah anthanh. Vuleicung nih an zum hna lo I an pompi hna lo. Cu caah 2008 Kawlram bupi uknak phung hram ah Chinram,Kachinram le Shanram etc.. vialte Kawlmi ramah anser nak rampak uknak phunghram cu atu ah phungtling asi rih lo.
Cucaah Thangsui le milip mi-hlenhnak longte in ram a ukmi azultu hna nih Chinmi nih Chinram hi an hnatla te in Kawlkut ah kan peek ti khawh nak lam in hlennak an tuah. Cu hlen nak an tuah ning cu 2010 thimnak ah mi ttha pawl kha mipi caah cangcel nga kantarh piak bang mee peek ding ah an vun tar cang hna . Tahchunhnak ah: Mipi nih cun Pu Hmuh Thang le Pu Ngunhram cu mitthangai pa hnih tiah MP caah mee kan pee hna tiah Pu Hmuh Thang le Pu Ngunhram kha mee kan peek hna an ti ko hnga. A sina Pu Hmuh Thang le Pu Ngun Hramme nan peek mi hna cu 2008 uknak phung hram chung ah Chinram kha Kawlkut ah kan hna tla te in kan peek nan ti nak asi cang an ti lai I, Chinmi chanbia(history) chung ah Chinram cu Chinmi nih hnatlaknak peekmi in Kawlkut a phan ko cang lai. Ne winle Thangsuinih Chinram minih phungtlingte in anmah chinmimipi hnatlate in Chinram cu Kawlkut ah kanpeekkanchanh canghna tiin an pei an bengh lai I, chanl e za a um Kawlmiram ah chinram cuan uk ko canglai.
Chinram kha Kawl lei nih ramri det cu kan duh hrim lo. Gangaw le Haka kar ram ri, Kalemyo le Tedim-Tonzang kar Rullu tlang thil mansung Cromite chuahnak ah, cu hmun chuh duh in Chinram ri kha anvun en mi ramri cuh nak, Mindat le Kyauk-htuh kar lak ramri ah, Kanpetlet le Saw kar ah ramri ah Kawllei in Chinmramchung ah ramri tung an vun thawn I , Chinmi nih Kawl lei ramri vun en le det kha an duh hrim lo. Cu caah Kawl nih Chinram chungah ramri tung an vunthawn ah cun Chinmi nih ramri tawn hmun ah an tthial tthan leng mang ve ti mi a um.
Ramt ridet hmanh kanduh lo ah cun zeiruang ah dah kan rampum puluk cu November ni 7, 2010 ni ah cun Kawlkut ah aza pi peek dihding cu mipi nih mee kan peek lai. Pee hrimhrim awk asi lo.
U le nau hna 1990 ah Kawlnu nih “Bee hne lee, nga kah Daw Suu koe mee pe da Chin amat pee da phit da le” ati tibantuk in zei ruang ah dah Thantlang peng mipi nih Pu Hmuh Thang le Pu Ngunhram mee peek mi cu Chinram kha kan hnatla te in Kawlkut ah kanpeek ti cun an kan hlen khawh lai. I hlenter hna hlah u si. Chinmi pa pakhat nih Kawl holh inphung chimmi Chinmi holh in arak leh lio ah Kawl holh in “Satan ma-nah ha kauh-cit sin lee de” ti Kawlholh in achimmi cu “Satan pen Kawl ngian nei hi” Satan cu Kawl ngian a ngei “ ti arak leh piak mi kha ruat u. Cucaah Pu Hmuh Thangle Pu Ngunhram mee peeksi lo in Chinramkha Kawlkut ah peekter ding ankanhlen micu ihlenter khawh lo ding in Nov. 7, ni ah zeimee hmanh peek loding bakcu Chinmicaah lamttha bik a ummi asi. Culamttha cu zul dihhna usi!!
Nivungte Thangsui te cu Kawlmi lak ah tlangcungmiphun hrawh a kan rawitu bik mi an si tik ah an Sejtan ngian anchuah mi hi zeitlukin dah a ker kawi ruat hmanh u. Pu Hmuh Thang le Pu Ngun hram mee peek mi hna cudah kaw, Thantlangram pi , kan Lairampi hi Kawlnih nanmah Kawl nanram ah iser in cang u law kan nih Chinmi cu ramngei lo kanramcia ah Kawlram ah apemchawm mi mipem sinak maw Kawlsal tang zongin nan kanchiah zong ah nan sal kan si ko lai ti mi mee peek I aacankhawh ning cu ruat u, a kerkawining hlennak asi.
Minit pakha te nikhat te zong Chinram cu Kawlkut ah peek hgrimhrimawk asi lo. Kanpipu chan in ni hin ni tiang chinmiphun ram le miphun adaw taktak mi nih kanramcu Mirangkut zong Kawlkut zong ah anrak pee siang an rak pee duh hrim lo. Nivung le Thang sui mawlnak doctrine nih Hmaing a-yaih mi hna a mawlh cang mi hna long nih November thla ni 7, 2010 ni ah Chinram hi azapi Kawlkut ah peecang hna u si an in ti mi hna hi Thangsui-Nivung mawlh nak lungmih nak si a ding mi long an si kho hna.
Anmah Kawl party 1990 lio 85% mipi nih mee an rakpeek mi Daw suu ho mi NLD hmanh nih November ni 7 ni thimnakcu boycott tuah in mee kan pee lai lo n ti mi cu, Chinmi nih zei khuasual kan ruah caah dah Thangsui hlennak in le a duhnak cu kanzulh piak lai!! Thangsui nih keimah duh ning tuah hna seh ti in ami hlennak le ami rawi nak tlungchung khorchung ahcun tla hrimhlan usi.
Kan pipu Hmawng-tthiam mi kan Chinram hi atu hmanh ah 14000 sq.miles independent ram tampi nak kau kan pipu ro kan Chinram kan Lairam cu Kawl kut ah nikhat minit pakhat zong pek kan sian ti hnatlaknak in pee hrimhrim hlah u si!!
Chinram le Chinmiphun asiang lo mi a daw tuk mi vialte nan ram le nan miphun tleih channak dawtnak langh ter hrimhrim nak ah November thla 7, 2010 ni ah azei ti lam hmanh in mee peek mee thlak lo ding le inn ah I-erh dih nak in maw, mah duhnak hmun ah nuamnak in kalding maw rak rawive cio ko u.
Thang sui le Nivung chaun vinist doctrine nih amawlh cangmi hna seihtan tukforh nak a pel hmanh ngai hlah u. “Satan mah nah ha kauh cit sinle de” timi cu Satan pen Kawlngian nei hi ti cu rak ichingchiah peng u. Damte in, Lnk.
Subscribe to:
Posts (Atom)