Remembrance Day (Part-II)

Remembrance Day (Part-II)
By Victor Biak Lian

Kan nau Thang Vela ti mi hi mi khuanuam ngai mi te a si. A holh ah nuar nawn tung in a hmualfak ngai khin bia a chim tawn mi a si. Capo a kan saih piak mi pawl hna hi nichiar kan i theih loin kan tuahsual tawn mi pawl hna khi fiang tein a vun kan sawh piak tawn. A bikin an khua Cicai (Kaley Valley) hrawng i a cang mi pawl khi a kan ruahtawn hrimhrim ahhin kan nih nak ah kan paw zong a fak dih tawn.

Nikhat cu Hqrs. in message ka ngah. KIA Battalion 253 kha kawl ralkap nih an kah hna caah cu operation ahcun kan nau Thang Vela cu a kan thih tak tiah a si ai. Cupin ah kan nau pakhat Lal Khaw Chan (An section commander) zong hma fakpi in a pu hoi an ti. 1990 October( ? ) hrawng si dawh a si.

Kachin ram ahhin kan hawi le 5 nih an nunnak an chiah tak. Ka ruah than lengmang tikah hihna hi chungkhar nih an bochan mi hna, khua le sang ah mifel ti mi hna le nawl a ngai mi lawngte an si. An chan a tawi ko. Tlanval lio te ah an kan thih tak hi cu lung a fak hringhran ko.

Kan tlun khawh hlei bal lo caah kan lung a rawk ngai ngai. Nikhat cu kan camp ah (CNA ralkap lawng kan si) ca pe an rak thlah. Kan Bn. commander nih hi ca nan hmuh bak hin Bn. Hqrs ah rak zuang colh uh tiah bia a kan cah. Ka ruah mi cu a tu hi tlun ding kan si cang ko lai hih ka ti i kaa nuamh tuk ah meithal zun 7 ka puah. Kum 3 chung dengmang kan umnak camp (Khaya Bum) cu bye bye kan ti i phawh 2 in kan i cheih. Kan zapi ah minung 9 kan si. Camp ah Battalion commander pa report ka va pek tik ah Bn. RQ a hei auh colh i, hi hna hi zenthong 200 cio chuah chap hna tiah a hei ti. Ka lung a fiang cang. Tlun cu a si ruam ti lo.

Sweet December 1990 zingka te ahkhin kawl ralkap battalion 2 cu ambush kan tuah hna. Sweet December cu Laitlang ahcun nuam tukin kan rak hmang nain cu zing tu cu kuan le zen lak ah heh tiah kan tli kan zam. Nazi 3 chung ikah a hun si hnu ah kan kiar. Kan tlung rua lai dah ra tiah tlung hlei hlah. Cuti cun ikah idohnak cu aa peh thluahmah lengmang i voi 12 bak kan ikap cang. Ration a phor mi an si caah an ration kha hrawh piak dih hlanlo ti kha ruahchan in doh an si i kan hrawh khawh piak hna lo caah cuti cun kahnak cu aa peh chin lengmang.

Zingkhat cu kan naupa pakhat nih nihin hi Christmas zing a si, thlacam hna uh sih tiah a ka ti. Khurchung ah kan umnak hi a sau ngaingai cang caah kan khuk hi aa samh kho setsai ti lo. Aw! Christmas ni pei a si tak ko hi. Daihnak Ni. Daihnak le Remnak Bawi a chuah ni a si. Kah le dohnak um hrimhrim lo dingin thla fakpi in kan cam.

Cu tlawmpal ah kan tang te ah a riakmi hna kawl ralkap zong cu heh tiah thla an cam ve. Kan aw kan I thei kho hna. Kan mui bel kan i hmu kho lo. Tlawmpal ahkhin daidup in kan vun um. Zingka 6:00 hrawng a si lai dah. Cu ahcun aw thang nawnpi khin kawl ralkap pawl riah nak lei cun authawng a hung thang. Kawl holh in; "Nihin cu kan thih ni le kan nun ni a si. Hi kan ration phurhmi hi nihin ah kan phakpi lo ahcun kan hawi le rawl an ei lo nak zarhkhat a si cang. A ho dah ram le miphun caah a nunnak a pe lai” tiah a vun au.

Tlawmpal ahcun, kai, Kai, kai... beng, beng, Bung....tiah ikah cu ngol a thei ti lo. Chun suimilam 12 a si ahkhin kan umnak cu kan zam tak. Cu hnu voi 2 kan kai hnawh hna nain zeisan hmanh a tlai ti lo. Kan thlacamnak Pathian nih a kan let rua lo. A fak bik ikah ni a si i minung 40 reng lo kan thi. Kawl ralkap lei cun zeizat an thih cu ka thei lo. Cu nakin an tam lai dah. Cu ticun Dec. 26 ni ah voikhat, Dec. 27 le Dec. 29 ah voikhat, nicheu cheu in kahnak a um hnu ah Dec. 29 zan zantim ah kan umnak cu kan zam tak than.

Hi ni tiang ah kanmah lei ralkap 75 an thi i 100 renglo hma an pu. Column 3 in doh a si i kan i donak ni 29 a rau cang. Kan thaa a bat tuk cang caah thinlung lei zong a der ko cang. Tiva pawng te ahkhin kan riak beh hna. Zingka ah senthum (sergeant) in a cunglei a si mi vialte kha Column commander nih a kan auh i zenthong cu an kan chuah piak than hawi. Kan lung a rawh tuk caah a tu kan kal than ahhin cun kan nung ti bal lai lo ti kha ka ruat.

Ka nau le pawl cu zenthong ka phawt cuahmah lio hna ah ralkap pakhat a rak ra than i commander nih an auh tiah a ka ti. A zeidah a si hawi hnga cu, tiah thachia nawnte khin ka va kal.

"Victor, a thi mi nan um maw” a ka ti.

“Um hlah Duchum” ka ti. (Duchum ti cu Kachin holhin Captain tinak)

“Hma a pu mi tah nan um maw?” a ka ti than i,

“Um hlah duchum” ka hei ti than.

“Ziah nizan tihni ah Khang Phenla (Kachin nihhin Khang tiah an kan auh, phenla ti cu ralkap tinak a si) pakhat bom nih a puah tiah an ka chimh tung” a ti.

“A puah ko nain a ban ah tlawmpal te lawng nih a khen” ka ti.

Kan naupa a min ah Bawi Sang (Mine ralkap) cu amah nih a hmanh mi mine nih a rak puah. A sin ka va phak ahcun a sa le vawlei aa cawh dih rua tiah ka ruah nain, zeihmanh aa rak khong lo. A rak lau tuk nak ah a taksa ahhin thi zong a um lo, a rau dih i dengteu khin a rak dir ko. Ka vun hlawh hnu lawng ahkhin a holh kho. Zeitluk in dah Pathian nih a kan umpi ti kha ka ruat.

Ka chim bantuk in minung 75 an thih lakah kan nih CNA ralkap cu kan him dih tiah ka ti tikah Bn. commander cu a khuaruah a har i aa zumh lo. "Nan meithal vialte le nan zenthong vialte rak ap dih uh, an in cah cang hna” tiah a vun ka chimh.

Kaa lawmh tuk ah ka mitthli a tla. Ka nau le pawl cu ka chimh hna i na kan hlen ko lai an ka ti. A si taktak ko. Tlung dingin auh kan si cang kha a fian cang caah kumpi kum thum chung thih ah thiti, nun ah nungti, eiti dingti kan hawi le Kachin ralkap pawl zong cu an ngaih a chiat tuk ve caah an tap. Shan Bama pa te, a min ah Ba Ngwe an ti I, annih hoi cu a chawnh zong a ka chawn kho ti lo. Cu zing cu a hohmanh holh kho loin mitthli he kan i then hna.

Nithum a rauh hnu ah KIO General Hqrs kan phan. Tlung dingin timhtuah a si cang caah kan buai ngai ngai hna. Ralkap phung bantuk in upa deuh nihcun zeitik kan tlun lai kha kan theih ko nain kan nau le tu cu kan chim hna lo.

Kan tlunnak ding lamthluan kong vialte ka vun ruah ah ka zenh ngai ko. Tuluk ramri (Map khi na mitthlam ah vun cuan ter hmanh) in kawlram a cungbik Kachin ram a lu, Sumparabum a tang deuhin Hokaung valley ah rak tum than. Cuhnu ah Naga hill (Lehsi a chak meng 50 tluk) in Arunachal border ah, cuhnu cun Nagaland, Manipur ramri vun hrawn pahin, Mizoram luhpah chuahpah hnu ah Bangladesh tiang (Vawlei cung ram, ram 4) bak tanpah in ke he tlun ding cu ni zeizat riamruam dah kan rauh hnga aw???? A kar lak ah kahnak le dohnak hna hei um sual seh, damlo, fah le zawt hna nih kan tlunh sual seh etc. etc.. ka ruat duh ti lo. A zei a si hmanh ah kan ram kan ngaih tuk cang caah kan nau Hmung Hmung bia bang nikhat cam zong cu kan duh ti lo.

Cuti khua ka ruah cuahmah lio pi ahcun ka hawipa Kachin pa (a ke khat lei a um ti lo, thilthi ralkap a si) a rak ra i Ja Naw le Aung Lah kha nizan ah ralkut in an thi tiah a ka chimh. A ka chimh pah ah a tap. Ka ngaih a chiat tuk ve caah ka tap ve. Aung Lah cu ka section commander a si i Ja Naw cu II IC a si. Kan vun ihal than tik ah Ba Ngwe zong a thi ve an ti. Kan company cu minung 36 kan si. Kan kal tak hnu hna ah a thi mi he kanmah kan kiar he a si tik ah an hrawh i, Company pakhat cu Section pakhat ah an chiah hna tiah thawng ka theih.

Cu tluk in kan thi ko, kan i do ko nain vawlei cung ahhin minung pazeizat nih dah an kan theih pi hnga aw????? tiah ka ruah tikah ka lung a tha lo. A sinain ka hawidawt hna, mi nih zeiti pohin an in chim hna, an in ceih hna zong ah nikhat khat ahcun Heroes tiah nan min tial a si ve te ko lai.