Tuzing cu tuante in ka thang hoi! Mizoram ka tlawnnak ah ka chun le zan ka leh mi
(Jetlag) a dam rih lo ca ah ka chung le zong ka buaiter dih hna. An ih can ah ka tho i, an thawh can hna ah ka mit a ku. Zeihmanh fialawk tha ka si ti lo. Cu hlan kan no deuh lio ah cun ni 3 ah a dam theu. A tu cu ni 5 zong ah a dam kho hlei lo. Ka thawh tak tak hlan ah khuaza ka ruat hmasa. Norway ram Stavanger ah kan nau le motor rili ah an tlak i thih le loh a va um hraw lo ning! Tang Tang mual liamnak, (Note: Nizan nai Delhi ah CCF Krihfa buu nih pumh an ka sawm i, cuka cu Tang Tang a rak i pumhnak a rak si. Biatawi te forhfialnak zong ka chim), nizan nai hrawng thih le loh kan ton mi hna a bik in USA ah (thinlung damlonak ruang ah) le Mizoram hrawng kan u nau khuasak ning, Delhi hrawnghrang a si ah, cun Malaysia zong ... cun kan ram election cu mizapi ceihmi a va si..
Cun, Kawl cozah nih tukum July 24 ah Mindat khuapawng ah Vailamtung an phurmi
hmanthlak he nan rak rel cio theu lai dah! ...
Cun, katho i thla ka cam hnu ah mah hi article hi ka rak tial. “Bawipa, na duhnak a si ah cun thluachuahnak pe ko” ti in.
Hi bantuk thil kan biaknak le kan miphun cung ah an kan hliamh tik ah zeitindah mipi nih kan leh tawn hna? (How do we response?) ti hi ka ruat zungzal. A tu lawng ah a cang mi le aa thawk mi a si lo. Kum saunawn pi a si cang. Thantlang ah vuichip tlang cung i Vailamtung an rak hrawh lio ah Thantlang Krihfabuu kip, khuanu khuapa nih cun chun ni tlak leng chuaklo in, thlacamnak in an leh hna. Hi bantuk thil a hung can tik ah a ho dah kan zoh tawn? Pastor hna nih an ti awk a si kan ti maw? Ramkhel hna rian ah dah kan chiah theu? A si lo ah kan ca ah a va poi lo dah! Internet chan a si cang i, ka khuaruah a har mi cu, Chin miphun nih kan sermi internet catialnak buu vialte ah a thlahtu nih hi kong an thlah i, a ceihpitu hna hi kan um lo. Cunak cun, Malaysia ah CRC kong ah maw, kan lung a fak deuh, 2010 Election ah thim le thimlonak kong ah dah kan buai deuh or Zurit v zuding etc.. hi dah???
Krihfabuu hruaitu upa Saya te zong nih tial le chim a hei um lo (Saya Lal Pek Lian dah ti lo), midang zong kan i ceihlo tuk tik ah kan mah he zeihmanh aa hnamhhnuailo (Noconcern) bantuk in kan um ko rua hlah maw ti ka ruat. Kan i biatak mi thil hna ah cun kan i ceih i ngol kan thei ti lo i, kan i thlak ve lo mi thil hna hi cu kan ca ah a herhlo bantuk hna ka lawh ter. Asi theng men lai lo. Asi ah Krihfa buu hna nih hi kong thlacamnak siseh, cozah uktu nawlngeitu hna sin ah catial le biachim kan i tim maw? A si tak ee.. ti vial lawng dah kan hei ti ko? How do we response? Zeitindah mah thil ah hin kan political party thar hna aw an?
Kan miphun nih biatak deuh in kan ruah a hau mi thil tampi an um ko. Cuhna lak hmanh ah kan biaknak kong le kan zumhnak kong ah chim ka duh. Kan mah Chin mitluk in pumhnak biakin a phan mi le thawngthabia a ngai mi miphundang an um men lai lo. Laitlang hna ah cun a thla thla in crusade tuah i zan fatin kan i pum kho. Campaign kan tuah i zarh hnih thum kan riak ko. Thawngthabia a kan chimtu Evangelists le Pastor cu kan thahnem ngai.
Ramdang kan phak hnu zong ah a kenkip in evangelists nih an kan tlawn. Miphun dang hna hi kan mah tluk in thawngthabia an ngai lai ka zum lo. Ziahtiah cun kha zat zat can an pe kho lo. Sihmanhsehlaw, thawngthabia nih a kan remh/ chimhhrinh mi cu a tlawm ngai ngai (minimal) a si. Kan i nunpi lo. Kan tuahsernak hna ah an lang lo. Phungchim a ho dah a thiam, zeitindah a pom i a zumh etc.. a nih cu bible voi zeizat a rel cang ti le a piangthar deuh lo in ka hmu etc.. ti kha a ceih vial in kan i za tawn. Krihfa buu kip ah buainak le thennak a chuak. Cu nih cun a kan runh tuk tik ah biaknak kong ah kan i ceihcum a tam ngai. Biathli kaa kip ah a vak. Mikong kan ceih. Cu ti a ceih vial lawng kan i zat lio ah cun, miphun dang hna nih cun, rian fakpi in an tuan cang. Kan lung a fim tik ah cun a tlai tuk sual lai. Kan biaknak ah hin kan lung thin dihlak cu chimlo, a pelte tal hi tah a um dek maw?
Lihchim a hauh can ah kan hei chim ko. Kan i phuhrungbak lo hi mu. Minih dawt le zangfah cu kan duh i, kan mah nih mi va bawmh ve le va zangfah ve cu kan i harh ngai. Zeimawcan te ah thlachiat a ruat mi cu kan si ko na in, kan biaknak nih kan nunnak lamthluan ah a kan nunpi lo (no intervention). Kawl zong hi an Shwedagon ah mirang nih an kedan phoihlo in an kai ruang ah ral an tho bal. Hindu le Muslim hna khi an biakin ah ningcang lo in va um hmanh. An in thah men lai. An biaknak an tanh ning ka chim duh mi a si. An tanh tuk ruang ah lam pialsual zong cu an um ve ko. Asi ah, kan nih kan biaknak ah kan tanh tluk ding in kan tanh maw? Hi ruang ah ral kan tho lai ka ti nak a si lo. Dai te um hi sual a si. Dr. Hre Kio nih Miphun Damnak a ca uk ah a tial mi ah a ti ve.
Asi ah kan ramkhelnak politics ah hin tah? A tu kan i chim ning hin cun, kan mah tluk
ramdaw mi miphundang an um lo. Minung 60,000 tluk a tu ramdang ah a um mi vialte hi
ram kan dawt ca ah, democracy ca ah rian kan tuan ruang ah, dotu kan bawmh hna ca ah,
kawlralkap nih kan biaknak an zomhtaih i, kan duh lo ca ah ti in refugee kan sawk ramdang kan kal. Kha vial tak tak lawng kha kan i za. Kan chim le kan rel bantuk tak tak in rak tuah uh sih law, nihin ah kan ram ah democracy a um ko cang hnga. Kawl cozah kan dawi dih cang hna hnga i Independence zong maw kan declare cang! Ralrinawk, nizan kan umnak khua ah Ottawa Sun Tadinca cahmai bak ah an tial mi cu Tamil refugee kong a si. Cu cu radio station kip ah an ceih. Motor chung ah ka ngai peng. News Paper zong cu ka rel. 71% Tamil pawl hi refugee an sawk hnu ah an ram ah vacation in siseh, business in siseh an tlung than ti a si. Lih an chim mi a chah tuk cang i, immigration reform tuah le micheu cu an status revoke (chuh) piak i, oneway ticket cawkpiak i tlung hna seh an ti. Hi thil nih hin ramkip a henh chih dih te lai. Kan nih Laimi zong kan hmang pah ve cang. A tak kan si lo nak kha kan mah te in kan langhter pah leng mang. Cu Tamil pawl kong cu cozah agency pakhat nih an rak ngiat mi chung in information an chim mi a si. An kan zoh ko, an kan ngiat ko ti kha philhhna hlah uh sih. Kan politics ah kan i biatak fawn tung lo ah cun zeitin?
A si ah, Chin ti mi u le nau kan sinak ah hin tah? Nihin kan social issue hi zohhmanh uh.
Nizannai Delhi ah refugee zohkhenhnak ah rian a tuan mi kan nau nu te social worker nih a ka chimh mi cu voikhat cu harnak an ton ruang ah zantim deilei 2 am tiang sizung ah ka um pi hna a ti. Ka theih mi nan miphun chung ah ka hei auh hna i, cu ti cun harnak an ton ca ah an rak ka au hi, a tu ka ra. Community lei in rak ra ve uh law a tha lo maw? Ka ti hna i, an ka hal mi cu “Khuazei community in dah? an si tiah an ka hal. Matu a si zong ah, Haka a si zong ah, Falam a si zong ah, zotung a si zong ah, Mara a si zong ah zo a si zong ah, a ho va si ko hna seh law, Chin ti lawng in kan hmuh hna ka ti i, zeihmanh ka let hna lo ee tiah a ka chimh. Haka a si lo ah cun kan bawm lai lo maw? Zophei a si ruang ah zophei lawng nih va bawm hna seh kan ti lai dah! Good Samaritan cu kan va si lo dah! Khoi kan thawngthabia ngeihmi liangluang cu! Buu thennak ruang ah le peng le tlang hoih in siseh, khua le ram fonh in siseh, hi miphun tlawmte hi holh kan ngeihzat in then kan duh. (Note: Walmart
employees hi 2 million tluk an si an ti i company pakhat riantuanzat hmanh kan si lo hi mu)
Aa thenthek mi hna cu thazang an ngei bal hnga maw? Kan ral kawcozahl nih hin cu kan
chanbaunak te hi an theih tuk ca ah hitluk in an ral a thatnak hi a si cu! Kawl nih phung an thluk ve mi cu “Caw buu aa then ah cun cakei nih a fim hna” an ti. Kawl phungthluk cu kan i cawnpiaknak ah i hlan ve ko uh sih law, kan i thentuk mi nih hin kan thazang cu a zawrter hringhran ko. Chin timi ah kan i fun kho ti lo. Zo zong nih kan fun kho hlei hlah. Lai chin chin nih cun! U le nau hna, a tu ah hin kan u nau tak tak a si mi hna khi (Chinland chung ah) zeimawcan ah cun miphundang kan zoh hna nak hmanh in ral ah kan i zoh dahkaw.
Kawl cozah nih hin thluakte he a kan ngiarzungzal ko. Policy a ngeih mi cu: Miphun pakhat, holh pakhat, biaknak pakhat a si lai. The 4th Burman Empire kan dirh lai ti a si. (3rd Burman empire kha British ruang ah a rawk i a tu modern Burman empire hi Than Shwe nih ser a duh ca ah Naypyidaw a ser i, hlan lio Kawl siangpahrang pawl an milem kha cu ka ah cun a
toh hna. Phaisa an lu a cuanter dih i, Aungsan lu cu an hloh. A inching kha Sui (Gold) in a hut i, siangpahrang chung kan si an ti) Cutik ah, miphun dang holh hrawh, an biaknak hrawh, an ca hrawh ah cun a dih ko hen cu ti khi an ruah. Cu cu kum 1-2 ah lungrang in khongtawn in an tuah lo. Kum 100 maw kum 50 maw a va si tik ca tiang in an ruah. Mah hi kong hi Dr.Lian Sakhong (Historian) nih a chim lengmang. Article zong in a tial i a chuah.
Khah a si zia cu: Kan ca (Laica.. or zei ca poh) cawnnak an kan pe lo. Bible ca tiang in nam an siang lo na in, a thlite in kan duhzat kan nam khawh rih hi mu. Tio an khar tik ah cun a cawkawk hmanh kan hmuh lo can a phan ko lai. U Nu nih khongtawn in biaknak kong ah Buddhist cu Kalwram state religion ah a vun tuah hnik tik ah, mipi (Krifa hna response) kha a thawn ca ah, a tlam a tlinh lo. Ne Win nih a hmaisabik ah missionary vialte a doi hna.
Cun, Krihfa ram ah duhsah te in para a phun cuahmah hna. Kan i theihlo karlak ah khin dah kaw cu vialte cu an tuah dih ko cuh.Cun, Saw Maung, Than Shwe chan ah cun raltha ngai in an tuah cang ko hi ta! Zohhmanh uh:
Kan ram ah kum 20 chung ah an tuah mi hna hi:
Pura 8 kan ser an ti. Phungki cawng 56 le siangin 3 kan ser i cu a dih mi cu Ks. 6424 Million ($7 million) tluk cozah phaisa an hman. CHRO nih cun Pura 15 tluk an ser an ti.
Vailamtung fing le tlangkip ah kan phun mi hna cu an hrawh riangmang i, Pura 15 tluk an toh. Pura vatoh duh zong ah Vailamtung hrawh a hau maw? Kawl nih an rak uk mi le an rak tei mi hna rampoh ah Pura an toh ton. Cu a sullam cu kan in Ukmi hna nan si tinak a si tiah Dr. Lian Sakhong nih a chim.
Biakin duhning in sak khawh a si ti lo. Khuapi chung hrimhrim ah cun biakin sak i
vailamtung phun cu a si kho ti lo.
Phungkicawng ah rawl a lak in an pek hna tik ah sifakfa vialte cu cu rawl a lak ve ei ruah zong ah an kal ko. Phungkicawng 56 cu a hau maw?
Tlanglei Laitlang a cheukhat ah cun phungki pawl hrim hrim kha Krihfa missionary pawl
hnahnawhnak petu an rak si. Ral ah an sarh hna i, an in an lo an hrawh piak hna.
[Type text] 2008 Kawlram uknak phunghram hrim hrim ah Buddhist biaknak cu biaknakdang nak in a cawisan deuh i, biaknak dang hna cu a rak um ve sawh sawh mi ah a ruah.
U le nau hna, hi kan dir hmun hi na hei tuaktan bel theng maw? Or kan mah he aa peh tlai lemlo kan va ti dah! ZBC aw an a um maw? (A um ah cun zangfahnak in vun ka thanh ve uh law ka duh ko), MBC tah? MCC tah? Kan Global Chin Christian Fellowship zong cu kan au ve lai lo maw? Canada ah CCFC, USA ah CBC, Denmark ah CCFDK, Norway ah NCCF ? Zomi Inkuan? Falam Pawlpi? Kan aw an a um kho lai lo maw? Nan aw an a um cang ah cun upatnak kan pek hna.
Nizan nai July 24 ah an hrawh mi Mindat pawng Vailam tung cu a si. Falam khua ah an toh mi Pura Mindat khua ah an toh mi a si. Mindat thuam in an thuamter mi nih hin sullam a ngeih lai dah!
Mindat khua ah an ser mi Phungkicawnga si.
Hakha khualu ah an toh mi Pura (Actress Khin Than Nu nih a lukhuh khi a hlut an
rak ti) le Rungtlang ah an toh mi milem a si. Rungtlang zong ah vailamtung cu an
rak phur cang.
Mindat pawng ah an tuah mi Pura a si. Khattalei hi Mizoram ah ah an phun mi Vailam tung a si. Kan nih kan Chinland ah cun hihnu kum 10 ah cun fing le tlang kip ah Pura a khat la ii, kan u nau hna ram Mizoram ah cun Fing le tlang kip ah Vailam tung var hirhiar te in an dir lai. Cu nih cun an miphun a humhim hna lai. An ca a him lai. An holh a thangcho lai. An nun a nuam lai. Billion pakhat nak cuang Hindu le muslim kar ah an um ve na in, a tu tiang an biaknak kong ah a him. Cozah hnahnawhnak an tong hraw lo. An mipi zumtu hna le Krihfa buu an thawn hna ca ah a si hnga maw? Ruah kan hau.
U le nau hna, Kan ram cu 90% Krihfa kan si kan ti khah. Pathian thimmi miphun kan i ti ve ko ah cun, kan theihmi thawngthabia cu a za ko cang. Tuanding le langhter ding lawng a tang ti ko uh sih! Kan zumhnak le kan Pathian thawnnak hi khuazeiah cun dah kan langhter lai?
Victor Biak Lian
Ottawa
24 August, 2010
Note: Chin Human Rights Organization nih kan ram chung ah hi bantuk Kawl cozah nih an
tuah mi le an policy cu miring ca in tukum a dih hlan ah report nganpi pakhat chuah a timh i,cu nih cun Vawlei pumpuluk cozah kip sin ah siseh, UN ah siseh, kan ram ah Biaknak lei in zalonnak a umnak hnga thanh le au kan i tim. Nan thlacampinak in siseh, nan ruahnak in siseh, cun, a biapibik cu Information hrawmhve nak hna kan herh.
No comments:
Post a Comment