Lian Hmung Sakhawng
(Atang lei hi, 17 December 2011 ah Kolkata Airport ah ka ttial mi asi. Atuzing Chihmui in Lengpui (Aizawl) Airport ah kaa thawnh. Aizawl in Kolkata ah ka hung zuang. Cun Kolkata in New Delhi lei va lanh te ding khi ka si. Delhi lei kan zuan hlan ah akar lak ah suimilam pa-nga chung cann ka ngei. Cu chung ah cun, kaa dinh pah in ka ttial mi asi.)
Atutan CNF Conference cu, kan Chin miphun tuanbia ah ro aling ve te ko lai. Chinmi kan tling: Khuachak lei le khuathlang lei, chak lei le thlang lei, nichuah lei le nitlak lei, ramchung le ramleng; Upa le mino, hruaitu le zultu, hriam atlai mi he atlailo mi he kan chuak dih. Ni-nga chung kan tuah mi conference pi nih athawng he apang he khuaza ramkip athler i, ahnih len ko. Hi ban tuk conference pi; CNF member asi cia mi he asi rih lo mi he akan pum kho tu CNF rianttuan tu upa vial te cung le, ahlei in Pu Khua Uk Lian le Col. Solomon Thang Ding cung ah lunglawmhnak ka ngei.
Conference ttian ni cu, zingkate in rawl an kan pek i, zapi cu Aizawl lei ah an cho dih. Kei belte cu, Aizawl kai ti lo in, Chihmui in Lengpui airport lei tu kaa thawh te lai, ka ti. Lian Lian nu le pa (Pu Thomas Thangno le adawngnu) nih, “duh sah te in ka kai ve te ko lai, naa thawh hlan cu in tthut pi rih ko u si”, an ka ti ii, zapi an ttian hnu in innleng ah nitlang kan to. Pu Thomas sin ah conference tluangte le hlumhlai ngai tein kan tuah khawh caah lunglawmhnak bia ka chim.
Pu Thomas nih aka thawh i, “Asi! Atu tan kan confernce cu ani le acann zong aa tawng thiam. Kan pa le: Pu Lian Uk, Dr. Za Hlei Thang le Salai Kipp te pawl nih an kan tel pi khawh mi zong nih hin thlam atlin ter khun; mi zong an lung atho khun”, ati. Cun, nihziam pi khin a um i, merh nawm te in abia avun peh: “Asinain; na thei ti maw? Hi cu 2001 January thla lio ah khua kan rak khan mi athlaici le atheipar asi ko cu!” aka ti. Khua ka ruat i; “Asi hrim!” ka ti ve. Thil ttha pakhat achuah khawh nak hnga caah hin khua fakpi in ruah le khan ahau; cun lung dawng lo tein cann sau pi chung, akum le akhua in, teima te le ngol lo tein, rian ttuan zong ahau fawn. Pu Thomas achim mi; 2001 lio kong cu ka ruat tthan ve.
Culio ah cun, Pu Thomas Thangno cu CNF Chairman arak ttuan lio asi. Kei tucu, Sweden ah sianginn ka kai i, ka dih kate arak si. Ram le miphun caah rian ttuan kaa thawh tthan cang lai, tiah India le Thailand ramri lei ah ka rak pawh hmasat lio ah asi. Ram le miphun caah rian kan ttuan lai seh kan ti asi ah cun: attuan cia mi kan hawi le sin ah ruahnak hal hmasa ahau. Cun, Thomas he cun kan hmet lio te in sainginn kai tti kan si. Kawi le dua aa daw cia mi khuptthi kan si. Haka High School ah tangriat in tanghra kan awn tiang; cun Rangoon Regional College (2) kan kai lio zong ah kum hnih chung tthen lo te in aa zul mi le aa khal mi kan rak si. Atu, acann le atikcu nih avun kan phak i, kan kawi dua te in ram le miphun caah rian ttuan kan ni thawh veve. Kumhra deng ahmun chung ah um khawh lo in, ca cawn ah kaa thawh caah; atu zei tin dah ahmun le ahma chung ah ka luh tthan lai, timi hi ka kawipa, cun kan miphun hruaitu (natioanl leader) zong asi cang mi, Thomas sin ah ruahnak ka rak hal hmasa.
Culio cu: CNF le India Acozah an ni pehtlai ning arak ttha lo. Pa Hlun (Salai Sang Hlun) te an thah hna hnu khan, an kar ah bia ttha arak kal kho rih lo. Sa le ral in an rak i zoh lio asi. Cucaah, CNF Chairmanpa Delhi khuachung ah himte in a um khawh ding hi rian ngan pi arak si. Acaah ttih anung: thihnak le nunnak kar lak ah arak um. Caaah; CNF ralkap pawl nih athli te in inn khan pakhat an hlan piak i, cu chung ah cun an rak thuh. Delhi aphak mi le a um mi zong aho hman an rak theih ter hna lo. Cu inn khan chung te ah cun, kan kawi dua in nikhat le zankhat khua kan rak khan. Anau le CNF ralkap pawl nih ti le rawl an rak kan chanh tawn.
Culio ah khua kan khan mi le kan ruah mi ah abiapi bik in kan chiah mi cu; Kan Chin miphun vialte akan huap kho mi le akan ai-awh kho mi “Chin national politics” chuak ve cang seh, ti hi asi. Chin national politics achuah khawh ve nak hnga caah zei tin dah kan ni zuam lai i, rian kan ttuan lai, ti mi kong hi khua kan rak khan. Kawl Ralkap Acozah kan doh ban tuk te in; kan miphun chung ah ruahnak lei in “dothlennak” tuah ahau, tiah kan hmuh. Chinmi caah “national politics” pakhat chuah pi kan duh asi ah cun; kan rak hmuh ve mi cu: Chin miphun nih achung “ral” pahnih kan ngeih, ti mi hi asi. Cu achung ”ral” pahnih hna ruang ah nihin ni tiang, Chin national politics a chuak kho rih lo. Cu achung “ral” pahnih cu: “peng” (localism) le “hnam” (tribalism) an si. Cu achung ral pahnih kan tei khawh longlong ah “Chin Nationalism” hi kan chuah pi khawh lai. Cucaah; Chin national politics achuah tiang kan ni zuam lai i, rian kan ttuan lai, kan ti.
Chin miphun vialte ai awh in rian ttuan kan duh caah, zei tin dah keimah dir hmun ka lak lai, ti mi hi Thomas nih fakpi in khua aka ruah pi ve. 1998 lio ah Canadaram, Ottawa khua ah “International Chin Seminar” kan rak tuah lio ah; CNF ralbawi nagnbik Pu Zing Cung nih, ”CNF chung kan luh pi law, rian ttuan tti u si” tiah, a rak ka sawm bal. Mah kong cu Thomas he kan ni ceih. Chinmi vialte pumh tthan dih ding in kan ni tinh caah; achung ka um ah maw a tthat deuh? aleng in dah ttan ka lak lai? Culio ah cun, vanchiat ah CNF le ZRO/ZNC pawl an rak i hmu thiam lo i, an mah le an mah zong an rak i kah lio a si. Thomas he ruahnak kan chuah tti mi cu; keimah hi aleng in ka um lai. CNLD ka dir pi tthan lai ii, cun Chin poltical party vialte rualremnak kan tuah lai i, rualremnak lam kan kawl lai, kan ti. Culio ah Thomas nih rian arak ka khinh mi cu; ZNC (Zomi National Congress) le MPP (Mara People’s Party) hi nangmah nih na chawnh hna lai i, rualremnak kan phak tti tiang tei kan rial lai, ti hi a rak si.
Cuti te cun; CLND, ZNC le MPP pawl hi UNLD-LA ah kan pumh tthan hna. Thomas he kan ni tawn hnu ahmai thla ah UNLD-LA Confernce cu Chiang Mai, Thailand, ah kan tuah i, ZNC in Pu Zo Suan arak kai kho ve. Culio i, khua kan rak ruah ning cu: CNF an si zong ah; ZRO an si zong ah, India ramri long ah an um i, hmun le hma an ni cuh mi abi tuk. Cucaah, an phu hnih i; Chin national issue long si lo in; Kawlram pumpi ca le, tlawngcungmi vialte caah ttuan ve hna seh law, tlangcungmi vialte rian kan ttuannak le kan ni funtawmnak ah hin an lu tung ve hna seh; an hmuh mi a kau deuh lai; an khua ruah mi zong akau deuh lai; cu tik ah cun, atu kan mah le kan mah kar lak ah kan ni hmuh sual mi vialte zong hi anem, adam deuh lai, tiah kan rak ruah. Cucaah, ZNC lei in kan upa le pawl kha UNLD-LA lei in Union level ah lam kan sial piak hna. CNF zong NDF ah hmunhma hang u law, tlangcungmi vial te caah ttuanvo la ve cang uh, kan ti. Cuticun; Pu Zo Suan long si lo in; Pu Thang Lian Pau, ZNC/ZRO Chairman hrimhrim zong UNLD-LA ttuanvo kan phawt i, Vice-Chairman ah kan rak thim. Arauh hlan ah, CNF in Pu Zing Cung zong NDF General Secretary ah an thim i, kan miphun hmai a hngal ter tu, Kawlram chung tlangcungmi vialte a kan hruai tu ah ahung cang.
Cutin cun kan kal lengmang i; 2001 May thla ah CNF le CNLD tawnnak le hnatlaknak Aizawl ah kan rak tuah. Cun, acung lei ah ka ttial cia mi, Ethnic Nationalities Seminars le Conference vialte ah CNF lei he; ZNC lei he sawm lengmang an rak si. Mit hmai kan ni hmuh ahung tam deuh; theih thiamnak zong ahung karh lengmang ve i, ahnu ah cun: kha thluk in mah le mah aa rak ikap mi kha; rawl kheng kan pur tti kho. Avuikhatnak: hmai tawnh te in rawl kheng kan purh tti cu, Mei Sod ah a si. Pu Zing Cung nih fanu te a kan ngeih piak i, Chan Uk Thang anau – Esther a laibuh an erh lio ah asi. Esther naulaibuh cu, Dr. Sui Khar le Pu Victor nih vokthau in an erh piak: cu-ah cun ZNC kan hawi le cu kan sawm ve hna i, nuam te in rawl kheng kan rak purh tti hna.
Kan Laiphung ah rawl kheng purh tti hi cu, remnak tuah ah asang bik arak si. Hlan kan pupa chan ah cun; ral an thawh i an ni doh tik ah, ral lio ah an kah an ni thah long si lo in; ral atei mi nih asungmi kha anung zong in an thleih chih hna. Khati, ral anung in an thelih mi hna he khan rawl ei tti phung asi lo. An pawng hmanh an ei ter hna lo. An rawl kheng an purh ter bak hna lo. Tikawr hmanh umkhat an hmawm tti lo. Asinain, kha ral an thleih mi pa nih khan, an rawl kheng a hung pur ve asi ah cun, kha pa kha thah phung ati lo. Cu caah, ral an thleih mi nih kan that hna hlah seh, ti an duh a si ah cun, an rawl kheng kha hramhram lo in an purh piak ve tawn hna. Rawl kheng an purh tti hnu cun, ral an thleih mi hmanh kha miluat ah an hung cang i, miluat cu ral bang thah phung an si ti lo. Cucaah; CNF le ZNC kan hawi le rawl kheng an purh tti hnu cun, remnak long te a chuak cang. U le nau; miphun phunkhat te pei kan si cu tiah dawtnak ahung chuak. Aa si ding le aa vel ding hmanh kan si loh; zei maw tiah, theih sualnak a rak um ruang ah thisen arak luan sual mi asi. Cucaah, kan kar lak ah remnak tuah cu arak biapi tuk hringhran.
Kan Chinmi vialte chung ah rualremnak tuah kan ni zuam lengmang i, Chin poltical party vialte, meithal athlai mi he athlai lo mi he; cun Nubu, Minobu le Saingngakchiabu kan zapi tein kan ni fonh i, avui (1) nak conference pi zong kum 2004 kan vun tuah tti khawh. Cucu: ”Seminar on Chin Consensus Building” kan rak ti i, CNF Camp Mt. Victoria ah kan rak tuah. Cu tawnnak conference cu, ramleng kan vah hnu in Chin miphun vial te; peng le thlang zong tling te in kan tuah khawh hmasa bik mi “tawnnak” arak si. Khauza ramkip a um mi vun i tawn dih asi caah, phaisa zong adih mi arak tam ngaingai. Phaisa kan dih mi le kan heu mi vialte caah, Lian Bawi nu (Dr. Sui Khar adawngnu) nih arak kan kawl piak. Cu seminar lio ah cun; ”Political Affairs Committee of Chinland” (PACC) kan rak dirh khawh i, PACC chung ah cun Chin political parties asi mi: CNF, CNLD, MPP le ZNC hmaithlak in nubu, minobu le adang vial te zong kan rak i tel kho dih.
PACC min in kum (2) chung rian kan ttuan tti hnu ah, 2006 ah avui (1) nak ”Chin National Conference” cu ZRO HQ Mt. Sinai ah kan rak tuah. Chinmi vialte ai awh in Khuachak lei ah a um mi Chin miphun nih kan tuah khawh mi “Chin National Conference” cu, atu hi avui (2)nak asi. Avui (1) nak cu: 1948 February thla ah Falam khuapi chung an rak tuah mi conference asi ii; cucu ni-hin ni tiang “Chin National Day” tiah kan ulh. (Chin miphun vialte tling in ― Khuachak lei he Khuatlang lei he ― kan kai khawh mi Chin National Conference taktak hi kan Chin tuanbia chung ah a um kho rih lo. Cucaah, Mt.Sinai ah kan tuah mi “Chin National Conference” hi khua ahngal mi nih cu, kan Chin miphun tuanbia ah ro aling nagi ve ko, tiah roling in lung an rak phum ve te ko lai.) Kum 2006 lio ah Sinai Tlang (Mt. Sinai) ah kan tuah mi ”Chin National Conference” pi ah cun; Chinmi vial te lungrual te in kan ram le kan miphun caah rian kan ttuan tti lai, tiah ”Chin National Council” kan dirh. Cu conference pi ah; Pu Thomas Thangno cu CNC Chairman ah kan thim i, Pu Ral Hnin cu General Secretary ah kan rak thim.
Chin National Council (CNC) ah hin, ramleng in acawl acing mi Chin political party vialte le bu vialte kanni tel dih. Cun: CNC nih hin “Ethnic Nationalities Council” (ENC) ah Chin miphun le Chinram ai-awh in palai a thlah fawn. Keimah pumpak ka hmuh nak ah cun, CNC chung ah Chinmi vialte lungrual te in rian kan ttuan tti khawh caah, ENC he kan ni pehtlainak ah si seh; ENC chung rian kan ttuannak zong ah si seh; mithmai ttha kan hmu i, miphundang zong nih mithmai ttha an kan pek ve ko, tiah ka ruah. Culong si loin, kanmah Chin miphun chung ah kum sau nawn rian kan ttuan tti caah, kan lung kan ni hmu; kan ni theih thiam; kan ram le kan miphun caah kan si khawh chung in kan ttang tti lai i, kan ttuan tti lai, tiah kan ni fun kan ni tawm kho. Cucaah, Pu Thomas nih, ”Atutan kan conference cu, 2001 lio ah khua kan khan mi athlaici asi ko” tiah ati mi hi asi ko lai, tiah ka hei ruah pi ve.
(Chihkhat te kan gol rih lai. India ka phak chawng ah ca-uk ka vaa i cawk ta lai. India ah ca-uk man a fawi deuh. Cu hmanh ah cun, Kolkata hi a fawi khun. Delhi nak in ca-uuk man aa deng deuh. India scholars pawl an ttial mi ca-uk study tuah ka duh i, Amartya Sen ttial mi uk (2), Ramachandra Guha ttial mi uk (1), Shashi Tharoor ttialmi uk (2) le Khushwant Singh ttial mi uk (3) ka cawk. Cun vanlawng cung ah umhraphen rel awk ah, a chuak thar mi: Condolezza Rice ttialmi “No Higher Honour” le Walter Isacson ttial mi “Steve Jobs” zong ka cawk fawn).
xxx xxx xxx
(Atanglei hi 14 Jan 2012 ah Uppsala ah ka ttial mi a si. Hi hin cu zarhte ni asi. Zung rian kan ni din ii inn rian kan ttuan ni a si. Inn rian ka dih in, cann ka lak i ka sia a herh mi te ka vun ttial ve).
Ethnic Nationalities Council (ENC) nih kan kalpi mi kan policy pakhat cu; Kawlram chung ah a um mi thlangcungmi vialte nih kumsawmruk kan doh mi hi; ”independence” caah kan doh mi asi lo. Cucaah Kawl Ralkp Acozah nih ”separatist” (ram tthen aduh mi) an kan ti mi hi hman lo. Ram ser a duh mi tu kan si. Asinain; kan mah ser kan duh mi ram cu, Kawl pawl nih an duh mi ”unitary state” ban tuk cu asi lai lo. Unitary state ah cun, miphun phunkhat, holh pakhat, biaknak pakhat long a um lai tiah, in an kal pi i; Kawlram hi Kawlmi ca asi lai; Kawlram chung ah Kawl holh long nan hman lai; cun Kawl biaknak asi mi Buddhbata hi ”ram biaknak” (state religion) asi lai, an ti. Cucu kan duh lo.
Kawlram cu miphun tampi hmunkhat te in kan um nak ram asi. Cucaah, ”hi ram chung ah hin; miphun tam pi kan um tti” ti mi hi nan pawm ve lai. Holh tampi kan hman ti mi zong hi nan pawm lai i, cu holh vialte zong cu ruang te in tthanchonak nawl nan pek lai. Culong cu asi lo; Kawlram chung ah miphun tampi kan um ban tuk in, biaknak zong tam pi a um ve. Cucaah; state religion a um awk asi lo. Secular state ti mi “biaknak” vialte zalawng tein biak khawh, zumh khawh an si dih lai. Cu bantuk in; miphum tampi, holh tampi, biaknak zong tampi kan um tti i, khua kan sak tti khawh ding ah hin, Kawlram cu “unitary state” si lo in, “Federal Union” in kan um lai, kan ti. Federal Union in ram athar in kan ser khawh nak hnga caah; kan ram uknak phunglam ahram pi bik asi mi, “Constitution” zong “Federal Uknak-phunglam” ningte in kan ttial lai, tiah kan ti fawn. A ttial zong kan ttial ve.
Cun pahnihnak ah: Kan ram hi Fedelal Union in ser tthan ding ah si seh; kum sawmruk chung tlangcungmi nih kan doh mi ral deih ter ding ah si seh; hmai tonh te in ”Biachimnak” (Dialogue) kan ngeih ahau. Cucaah: Kan chim mi cu; ”Kan ram deih ter kan duh! Deihnak ca-ah biachim aherh. Kan ral asi mi “Ralkap Acozah” nih biachim an duh hui lo. Cucaah cun, hung kan bawm tuah uh” tiah, UN, US, EU, Japan le ram dang tampi kan ni roih hna. Cu ruang ah cun, UN General Assembly pi nih biachahnak a rak ngeih ii, cucu hi ti hin asi: ”Kawlram a deih khawhnak hnga (1) Ralkap Acozah, (2) Aung San Suu Kyi nih a hruai mi hna Democracy pawl le, (3) Tlancung mivial te ”Biachimnak” um seh” tiah, anti. Cucu ”Tripartite Dialogue” kan ti tawn mi cu asi.
ENC kan tuah hlan ah; Kawl pawl---Ralkap Acozah he; democracy ka duh ve tiah avak mi pawl he, an phu hnih in an kan ti mi cu; Kawlram ah tlangcungmi miphun nan tam tuk. Abu zong nan tam tuk. Cucaah, Tripartite Dialogue ti mi “Biachimnak” cu asi kho lai lo; zei ruang ah dah kan ti asi ah cun: thlangcungmi hna hi an ni ruang kho lai lo, tiah an kan ti. ENC nih biatak te in rian a vuun ttuan ve tik ah; atu ah cun, Kawl pawl long si lo in; UN siseh, EU siseh, USA siseh; ASEAN, Tuluk,le India vialte zong si hna seh; an zapi tein: “Tlangcungmi” tel lo in cun Kawlram kong hi bia chim khawh a si lo; Tlangcungmi tel lo in ral zong adai kho lai lo; ram a deih lo ah cu, democracy zong achuak kho lai lo ii, ram zong atthangcho kho hliei lai lo, Cucaah: thlangcungmi hi Kawlram deihnak ca le ram sersiamnak caah an biapi tuk.., ti hi an pawm dih cang.
Cucaah, ENC kan rian ttuannak ah angan bik in kan chuah pi khawh ve rua, tiah ka ruah mi cu: “Kawlram hi Federal Union” in kan ser lo asi le, ”Federal Uknak-phunglam” in kan kal pi lo asi ah cun, ram a dai kho lai lo. Cucaah ”Federal Uknak-phunglam” hi kan pawm ahau tiah, Kawl vial te an lung apiang i, atm deuh nih cun an pawm ve cang. Pahnihnak ah; Kawlram kong bia kan chim lai ii, ram kan ter kan duh a si ah cun; hi biachimnak hmun ah thlangcungmi an ni tel ve hrimhrim lai, ti mi hi a si. Cucaah, atu lio ah politics lei in ruahnak achuah kho bik asi tiah Vawleicungpi ni an hmuh mi “International Crisis Group” nih 2003 ah ca an chuah i, an ttial mi cu; “Kawlram chung ah a um mi thalngcungmi vial te nih hin kum sawmruk chung ral an rak doh cang. Asinain, zei dah an doh hnawh chan ii, zei tin dah ram kan ser ttha lai ti mi hi, ENC a um hnu longlong ah Vawleicung pi nih kan theih pi hna”, tiah anrak ttial.
Cucaah; ENC min in khual kan tlawn tik ah Vawleicung khuaza ram kip ah a um mi Acozah tampi le Ram-uktu upa tam pi nih upat pek te in an rak kan tawn, an rak kan chawnh. UN zong ah kan lut; EU zong fawi te in kan lut; US President innpi White House zong ah kan lut, US President le US State Department ah alu tlai vial te zong nih an rak kan tawn hna. Chim duh mi cu; ENC kan rak dirh ruang ah Ethnic Issue ti mi, “Tlangcungmi Kong” hi Vawleicung ah ramhruaitu le ramuktu upa tampi sin ah an hna pem lak in bia kan rak chim khawh ve ko, ti mi hi a si.
Asinain: politics cu kanmah duh ning akal kho thlu lo. Kawl Ralkap Acozah nih, Tripartite Dialogue ti mi, biachimnak cu an duh lo. Zei ruang ah? Bia kan chim ah cun kan sung lai, ti an ni theih caah asi. Biak kan chim ah cun, Ram-uknak Phunghrammpi (Constitution) kan mah duh ning an ttial kho lai lo, ti an phang. Cucaah, constitution kanmah tlangcungmi (ramleng a um mi le meithal a thlai mi) tel lo in; Ralkap duh ning in an ttial. Cucu an rak kal pi mi asi. Biachimnak “Dialogue” an rak duh lo.
Cuti cun, Ralkap Acozah nih anmah duh ning long in an kal. Kan bia an ngai lo. Dawtsarih aum mi lam (Seven-step Roadmap) an ti i, Ralkap nih Kawlram hi zei tin dah a uk khawh lai i, tlangcungmi vilate hi zei tin dah kan pen khawh hna lai, kan tei khawh hna lai, tiah khua an khang i rian an ttuan. Cuti cun, 2008 ah “Ram-uknak Phunghrampi” (Constitution) cu a thar in an ttial. Cucu hmang in, 2010 ah election, an tuah. Election in akai mi Acozah athar zong atu cu an ngei ve cang.
Hiti hin, Kawl Ralkap Acozah nih an mah duh ning hoih in 2008 Constitution an ttial dih le cangka, ENC zong ah khua fak pi kan ruah ve. Pakhat kan rak hmuh chung mi cu; 2008 Constitution hi hramhram lo in an chuah pi cang caah, UN nih a hrih mi, Tripartite Dialogue (Biachimnak) cu Ralkap Acozah chann chung ah asi kho ti lai lo. Cucaah; kan ram zong hmakhat lopi in “direct” in kan thleng kho ti lai lo. Direct si lo in, “duhsah te in thlennak” (gradual transition) long asi kho cang lai, kan ti. Thlennak hi duh sah tein akal mi “gradual transition” asi cang lai caah; achung ah kan minung − miphun le ram caah ttuan a duh mi − tampi an um ve a hau, kan ti. Achung kan ti mi cu: Acozah chung le Parliament chung; ramchung lei in rian ttuannak vilate kha kan chim duh mi asi. Cucaah, ENC nih 2010 Election kha boycott arak tuah lo. Election ah kaa zuam lai i, miphun le ram caah ka ttuan lai, ati mi pohpoh thaa kan pek dih hna. (Cu ruang ah cun, ENC cu ttha lo te in akan sawi, akan phawmh mi zong an rak tam pi.)
Cun, pahnihnak ah: Tripartite Dialogue hi Ralkap Acozah kut tang ah achuak kho lai lo nain; Acozah thar akai tik ah biachimnak cu a um te hrimhrim lai. Asinain; cu ban tuk biachimnak a va um sual hmanh ah, “political talks” hi cu asi hmasa lai lo. Ral deihnak, kan ni kap rih lai lo, timi (ceasefire) kong tu hi asi te lai. Cucaah; tlangcungmi meithal atlai mi vialte athar in timhtuahnak kan ngeih aherh, tiah kan ruah i, ENC nih meithal athlaimi vilate tawnnak “meeting” kan rak auh piak hna. Cuti cun, 2010 September thla ah khan, “Commtittee for Emergence Federal union” (CEFU) tiah, meithal atlai mi ca long ah “bu” thar kan rak dirh. CEFU cu 2011 kum thawk kaa te ah khan, “United Nationalities Federal Council” (UNFC) tiah thlen ahung si.
Kan rak ruah chung ning te in, 2011 August thla ah Presedent Thein Sein nih, “thlangcungmi meithal atlaimi vialte he biachimnak kan tuah lai”, tiah order achuah. President Thein Sein nih akawh-mi biachimnak kong hi zei tin dah bia kan leh lai, tiah 2011 September thla ah ENC le UNFC cu meeting kan tthu tti hna. Cu meeting ah bia kan thluk mi cu; Acozah nih a auh ning te in “biachimnak” kan tuah lai. Cun, hi “biachimnak” hi adawt dawt in um seh law; dawtkhatnak ah cun, meithal atlaimi “bu” vialte nih anmah le State Acozah cio he ii tong hna seh law, ii chawnh cio ko hna seh, kan ti. (Akar lak ruahnak aa khat lo mi, zei tin dah kal usi law a tthat deuh lai, tiah kan hmuhnak aa khat mi he, aa khat lo mi he, bia tampi arak um len. Asinain, ka chim rih lai lo.)
Cucaah: atu tan CNF Haka khuapi an luh i, biachimnak an tuah mi hi, kan ram le kan miphun aluatnak le kan Chinmi zalawnnak kan hmuh nak caah, ahram thawk a si ko. Hi biachimnak ah hin; a tlawm bik in dawt thum tal cu a um te lai. Dawtkhatnak cu kan tei cang. CNF le Chin State Acozah bia an chim cang i, “kan ni kap ti lai lo”, tiah hnathlaknak zong an ngeih cang. Dawthnihnak cu: CNF le Kawlram Acozah (Union Government) hi bai an ni chawn rih lai ii, khi tik ah cun; kan ram hi zei tin dah kan ser tthan lai, zei tin dah ser kan duh, ti mi kong an chim te lai. Cun, dawtthumnak ah cun: Tlangcungmi vialte rual khat te, hmun khat te, bu khat te in kan dir tti hna lai ii, Kawl Acozah he bia kan chim lai. Cucu; Pu Cin Sian Thang nih akan au piak lengmang mi, “Second Panglong Conference” kan ti mi cu asi.
Hi vialte tlam ava tlin dih ding ah hin, can lak ahau, lungsau ahau, lungfim zong ahau ngaingai te lai. Cucaah, hi biachimnak tlamtling te in CNF kanpa le nih an kan chuah hluh piak khawh nak hnga, kan zapi tein Cung Pathian sin ah thla cam piak cio hna usi. Hi biachimnak tlam atlin ah cun, kei cu ka me a rem ve cang e, tiah Kapu Mang Hnin hlado hiti hin kaa thawh len te lai:
1. Ka me e, rem cang lai,
Farkhan tintling ka ih ah;
Mi ttial e, min hngalhnak ah,
Tumlian kal law ka hmai ah.
2. Ka me e, rem cang lai,
Lungrawn lai khua ka ruah ah,
Ram daw e, leng le valno mi nih;
Vanpuak darling zaido he, ttek hluan hlur cang hna anti.
(Afunghnihnak hi cu keimah phuah mi a si.)
Lian Hmung Sakhong
Uppsala, 2012-01-14
No comments:
Post a Comment