“Vulei ceunak nan si”.

Baibal cangthim- “Vulei ceunak nan si”. Mtt 5:14; Luke 3:4-6

Chin miphun hi kan tuanbia ah a zam phun kan rak si ko rua:

Laimi kan tuanbia hi zamnak tuanbia tiah chim khawh a si. Cucu dotthum in fianh khawh asi hnga. Kan tuanbia tialtu pawl chimning ah Tuluk ram in kan ra ti a si. Tuluk ram ahhin siangpahrang pennak he lianngan ngai in a rak ummi kan si i siangpahrang dang nih an rak tei hna caah cu ral ttih ah an rak zam an ti. Cuticun Tibet tlangram van tan in Kachin ram hna an van lonh hnuah Chindwin velley le Kawlram laifang hmunrawn ram tha ah can sau nawn khua an rak sa. Cucu a voikhat zamnak a si. Ramtha le hmuntha ah an rak phan ko. Cu ka cun a voihnihnak an zam than. An kiangkap i a rak um vemi miphun dang le siangpahrang hna ttih ah Laitlang an rak fuh than. Ral ttih ah hmun hma tha an chuahtak i tlangram an phan than. Laitlang cu an caah hmunhma tha a si. Ral an um ti lo. Hi a voihnih nak tiang an zam ahhin an runpi in rak zam le rak i thial dawh an si. Miphun pakhat a rak simi hrek cu holh le nunphung pakhat an ngei ko lai ti cu chim hau loin ruah khawh a si ko. Sihmanhsehlaw a voihnihnak an va pemnak Laitlang cu tlang sang pipi le hor thuk pipi rumro in a rak khat. Hmun an van khuar cio tikah tlang le tiva nih an dan hna i duhsah tein mising bantuk ah an mah le anmah kha an van i hmuh than. An holh an van i dang. Kum le can a hong sau tikah ral hmuh in an rak i hmuh cang. Unau an si an i philh.

Chin miphun nih a hmasa bik dirhmi bu cu Chin Hills Baptist Association a rak si: 1899 kumah Thawngtha chimtu an phan. 1907 kumah a hmasa bik Laimi hna caah bu (organization) a simi Chin Hills Baptist Association an rak dirh. A dirhtu hna hi holh phunnga leh chom in cu bu cu an rak ser. Zumhnak ruangah tlang nih a danmi hna lunghrinhnak kha an rak tei khawh.

Mah peng tlang le holh ttanhnak nih i lunghrinhnak tlang a santer than: Asinain tlang le hor nih a dan i aa then dihmi lunghrinhnak cu a dih taktak hlei lo. Mah peng le holh ttanhnak a sang ngaingai. Cuhnak thinlung a chuak. Uico saruh cuh in zeipaoh an rak i cuh. Mission lei in sizung tuah ding an rak ti. Sihmanhsehlaw an i cuh caah an rak ngol. Nih chuak maw ttah chuak bia deuh dek a si? Vanlawng dinhhmun zong an rak i cuh. Khoika bia in dek a si. Lairam ah vanlawng dinhhmun tuah a si lai ti a rak si. Mah hmun um an duh cio. Tiddim le Falam nih tlangpar ah vai tuhmui in heh-law-heh an rak cawh (vanlawng tumhmun tuhmui cawhcu mak tak hi a si). Hakha nih an i thawh ve i Haithlan timi Hakha khua taw kuar ah an cawh ve (tuanphung chimtha an si). University cu duh tuk a si hoi. Hmundang um lai an phang dih. A donghnak ah Tiddim peng chung Khaikam ah sak an sak. An thawkka ahcun Lairam caah an ti i, Khaikam college tiin an thawk. An van dih i Sianginn an on tik ahcun Kalay College ti a si than i, a donghnak ahcun a hmunhma vialte zong Kalay myone chungah an chiah dih. Hibantuk thil tonmi tampi an um.

A poi tukmi cu atu a voithumnak kan zam tiangah mah peng le holh ttanhnak hor thuk an i zampi rih: Lairam khuasak cu har tuk kaw, sifah le harnak dangdang a van i phua than hoi i 1990 hnuin a voithumnak a runrun in zam than a si. Asinain a buin fuh dingmi vawlei a um ti lo. Ramkip ah i thek dihin zam a si cang. Ngiahchia a simi cu Lairam tlangsang le horthuk nih a kan then ruangah a chuakmi thinlung cheunak kha ramdang ah i phorh rih hi a si. Ramdang ko ahhin ramri tlang, holh tlang, phun tlang an sang khun. Fimnak ram kan phan ti a si ko nain, Lairam hor le tlang cu kan chilh in kan chim kho hna lo. Ramdang a phanmi ko nan zualhma. Zamnak hmun dang le ramdang um rih sehlaw ruahchan awk a pelpawi tal a um kho rih hnga. Nain zamnak hmun vawlei ah a um ti lo. Atu a voithumnak zamnak ram hna ah mi sal tu ah kan i ser hi philh lo ding a si.

Judahmi tuanbia hi tlik le zamnak tuanbia a si ve: BC 580 hrawngah Judah ram cu Babilon cozah nih a ruun i a lak dih. A ram chung thiltha, mithawng, midawh le mifim paohpaoh Babilon ah a kalpi dih hna. Nganh ta mi cu santlailo lawng an si. Banbilon rumnak ah mi tampi an tlau. An tuarmi a hmu fiangtu hna nih fakpi in ttah buin Pathian an auh than. Pathian nih profet Isaiah sinin a leh hna. Bawipa a ra lai. Khamh an duh hna. Cucaah lam rak sial uh. Tlang rak chim hna uhlaw, kuar rak chilh hna uh. A bingbo mi vialte rak milhtlorh uhlaw Bawipa cu nan sin ah a lut lai, a ti hna. Annih ruahnak ahcun lam ttha lo le a bingbo mi cu Bawipa nih a ser awk a si, tiin an ruah.

Nihin Laimi kan dirhmun zong Judah mi he kan i lo: Tuchun kan Laimi dirhmun cu hilio Judahmi hna he kan i naih ngaingai. A thawngmi, a thiammi, ai dawhmi, a rummi le thil ti kho deuhmi ramleng ah nan chuak dih. Lentecelh thiam, tum le sak thiam vailte ramdang ah nan tling. Ram a hngakmi hna cu a bulbeu, a kiakkawi le hman tlak ti lo mi lawngte kan si. Kan ram lawng a si lo, a minung a car in kan car. Hi lio ahhin kan Pathian nih lamsial a kan fial ve. Tlang chimh, hor chilh le a bingbo milh kha Bawipa rian ah kan chiah i kanmah nih kan i timh lo ahcun Bawipa a lut kho lai lo. Cung sangpi i a zuangmi vanlawng cung in Lairam cu ai dawh ngaingai. Tlangsang le hor thuk an i hngal lo. Ramri a lo. Naih tuk i kan zoh lawngah tlang nih a kan phenh dih i khuadang kan hmu kho ti lo. Kum zabu 21 vawlei mit le Isaiah mit in kan ram kan cuanh ahcun kan fing tlang hna le kan horkuang hna hi an i dawh tuk. Mi kham le mi dawn an si lo, kan holh hna zong hi dawhnak a tlinter chintu an si lehlam.
Ceunak nan si: Nan tlangthim hi a tawinak tein nan lak i a fiang ngaingai, Ceunak nan si i hngalh hi a biapi tuk. Ceunak he aa ral kahmi cu muihnak a si. Muihnak chung ahcun i hmuh thiam lonak, rualrem lonak, dinlonak, mah zawnn lawng ruahnak tlang le horthuk pipi an um. Cu muihnak cu ceunak nih a vun kah ahcun an i thup kho lo, an lo dih. Atu ah cu muihnak tlang hna cu ZBC nih a chimh cuahmah hna. Thleidannak horthuk poah a chilh cuahmah. Lairam chung ummi hna le ZBC nih tlang kan chimh cuahmah lioah Norway um le khuaza phan ramleng ummi hna nih kan bawm ve u. Nannih cu vawlei ceunak nan si, Norway ram zongah nan ceunak kha nan langhter fon lai, Cu ti lawngah kan ram a dam kho lai.

ZBC.GS. M .Thawng Kam